QH thảo luận ở hội trường về dự án Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (sửa đổi)

Chính trị, tiền bạc, tình cảm đi vào Tòa thì Công lý sẽ cắp cặp ra đi

- Thứ Sáu, 12/06/2020, 14:15 - Chia sẻ
Hiện nay, các cơ quan tư pháp có thể bị chi phối bởi ba vấn đề: một là chính trị, hai là tiền bạc, ba là tình cảm. Chính trị, tiền bạc, tình cảm đi vào Tòa thì Công lý sẽ cắp cặp ra đi. Vì thế, nếu nói thành lập tòa án khu vực để không có sự can thiệp từ bên ngoài vào công việc của cơ quan tư pháp là chưa chắc chắn. Cho rằng việc yếu nhất hiện nay là đội ngũ cán bộ chứ không phải do tổ chức bộ máy, nhiều ĐBQH đề nghị phải đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ để cán bộ có trái tim đầy nhiệt huyết, nhưng cái đầu phải lạnh và bàn tay sạch thì mới làm cho cán cân công lý và công bằng xã hội được thực hiện.

ĐBQH Phạm Hồng Phong (Hậu Giang): Thành lập Viện kiểm sát nhân dân sơ thẩm khu vực là tiền đề đổi mới sự lãnh đạo của Đảng và giám sát của HĐND theo hướng thực chất và có hiệu quả
 
Về hệ thống của viện kiểm sát, Kết luận 92 ngày 12.3.2014 của Bộ Chính trị cũng khẳng định: tổ chức tòa án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân không phụ thuộc vào đơn vị hành chính. Viện kiểm sát nhân dân được tổ chức phù hợp với hệ thống của tòa án nhân dân. Theo tôi, thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực và viện kiểm sát nhân dân sơ thẩm khu vực là khâu đột phá của cải cách tư pháp, xây dựng nền tư pháp từng bước hiện đại. Ngày 3.6 vừa qua, tại phiên thảo luận ở Hội trường về dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi), nhiều ĐBQH đã phân tích những ưu điểm như tập trung nguồn lực, đầu tư tập trung, không dàn trải, tiết kiệm ngân sách nhà nước, không tăng biên chế, không phải xây dựng trụ sở mới, vì hiện nay các huyện đều có trụ sở và với quy mô có thể thành lập viện kiểm sát khu vực và tòa án sơ thẩm khu vực. Vì những thuận lợi thành lập Viện kiểm sát khu vực giống như Tòa án sơ thẩm khu vực nên tôi không phân tích. Tôi phân tích về một số ý kiến còn băn khoăn cho rằng thành lập Tòa án sơ thẩm khu vực, Viện kiểm sát sơ thẩm khu vực sẽ tách rời sự lãnh đạo của Đảng, không chịu sự giám sát của cơ quan dân cử, khó khăn cho người dân khi tiếp cận với tòa án, viện kiểm sát, việc phối hợp với cơ quan tư pháp còn gặp nhiều khó khăn.

Về giám sát của cơ quan dân cử thì hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, Viện kiểm sát nhân dân khu vực cũng như Tòa án nhân dân tỉnh và Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực chịu sự giám sát của HĐND tỉnh. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh phải báo cáo công tác của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh và các Viện kiểm sát nhân dân khu vực và phải trả lời chất vấn trước kỳ họp của HĐND tỉnh. Trường hợp HĐND tỉnh có chất vấn hay giám sát theo chuyên đề hay cần chất vấn trước kỳ họp thì Viện trưởng Viện kiểm sát khu vực phải báo cáo và giải trình. Tương tự Tòa án nhân dân sơ thẩm cũng như vậy.

Theo tôi thành lập Viện kiểm sát nhân dân sơ thẩm khu vực và Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực là điểm mới về mô hình tổ chức của Viện kiểm sát và tòa án, là tiền đề đổi mới sự lãnh đạo của Đảng và giám sát HĐND theo hướng thực chất và có hiệu quả. Đối với người dân, hiện nay hệ thống phương tiện giao thông công cộng, cơ sở vật chất còn hạn chế, nhất là các quy định ở vùng sâu, vùng xa, vùng núi có địa bàn rộng, trước mắt trụ sở cũ của Viện kiểm sát cũng như Tòa án được giữ lại làm nơi tiếp dân và xử lý những tin báo tố giác tội phạm cũng như Tòa án là nơi tiếp nhận đơn, thụ lý đơn và cũng là nơi giải quyết các vụ án trên địa bàn huyện xảy ra. Tùy theo vị trí địa lý, diện tích dân số, lượng án, Viện kiểm sát tối cao hay Tòa án nhân dân tối cao cùng với Ban cải cách tư pháp của địa phương sẽ thành lập Viện kiểm sát nhân dân khu vực hay Tòa án nhân sơ thẩm khu vực ở từ 2 đến 3 huyện, hay nhập lại, hay đóng trên một địa bàn huyện.

ĐBQH Nguyễn Bá Thuyền (Lâm Đồng): Chính trị, tiền bạc, tình cảm đi vào Tòa thì Công lý sẽ cắp cặp ra đi

Tôi rất đồng tình việc cần thiết phải mở rộng một số thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra Viện kiểm sát tối cao.

Thứ nhất, ở nước ta từ khi Viện kiểm sát được thành lập năm 1960 đến nay, pháp luật luôn quy định trong tổ chức bộ máy Viện kiểm sát nhân dân tối cao có cơ quan điều tra, trước đây gọi là vụ điều tra thẩm cứu, được Sắc lệnh số 12 ngày 18.4.1962 của Chủ tịch Hồ Chí Minh ký. Từ năm 1989 đến nay, cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao được giao nhiệm vụ điều tra các tội xâm phạm hoạt động tư pháp. Quy định này đã kế thừa luật cũ và xuất phát từ bản chất, chức năng công tố của viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng hình sự. Viện kiểm sát được giao trách nhiệm thực hành quyền công tố, quyết định việc truy tố, thực hiện việc buộc tội đối với người phạm tội trước tòa, bảo đảm mọi hành vi phạm tội đều được xử lý kịp thời. Việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt người phạm tội và người phạm tội, không làm oan người vô tội. Xét trên phương diện lý luận, hoạt động điều tra của cơ quan điều tra cũng là để phục vụ cho chức năng công tố, giúp cho cơ quan thực hành quyền công tố đưa vụ án ra tòa và buộc người phạm tội trước tòa án.

Thứ hai, xuất phát từ chức năng hiến định của viện kiểm sát trong hoạt động tư pháp, thông qua việc thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp, viện kiểm sát có trách nhiệm tham gia vào tất cả các giai đoạn của tố tụng tư pháp để kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng và các chủ thể khác tham gia hoạt động tố tụng tư pháp. Do đó, Viện kiểm sát có đủ điều kiện để phát hiện, nắm bắt đầy đủ, kịp thời các hành vi phạm tội và xâm phạm hoạt động tư pháp. Do đó, QH giao thẩm quyền cho viện kiểm sát có quyền điều tra các tội xâm phạm hoạt động tư pháp là hoàn toàn đúng đắn.

Thứ ba, xuất phát từ tính chất đặc thù của các loại hoạt động tư pháp, tội phạm tư pháp mà chủ thể đặc biệt đó là cán bộ các cơ quan tư pháp có sự hiểu biết về pháp luật cao. Điều này lý giải tại sao số lượng các vụ án viện kiểm sát điều tra có mức độ, điều tra của viện kiểm sát khởi tố điều tra ít hơn các loại tội phạm khác. Vì vậy, việc duy trì cơ quan điều tra của viện kiểm sát với tư cách là một cơ quan điều tra chuyên trách, độc lập, để phát hiện, điều tra, xử lý khách quan và phòng ngừa có hiệu quả đối với các tội phạm này là cần thiết.

Về Viện Kiểm sát khu vực, ở đây như chúng ta đã biết, hiện đang có một số ý kiến cho rằng, nếu thành lập các cơ quan tư pháp khu vực thì sẽ có tính độc lập. Cá nhân tôi thấy, hiện nay các cơ quan tư pháp có thể bị chi phối bởi ba vấn đề: một là chính trị, hai là tiền bạc, ba là tình cảm. Chính trị, tiền bạc, tình cảm đi vào tòa thì Công lý sẽ cắp cặp ra đi. Vì thế, nếu nói thành lập tòa án khu vực để không có sự can thiệp từ bên ngoài vào công việc của cơ quan tư pháp là chưa chắc chắn. Tôi cho rằng, việc yếu nhất hiện nay là đội ngũ cán bộ chứ không phải do tổ chức bộ máy. Nếu cán bộ của chúng ta bản lĩnh chính trị không vững vàng, không tinh thông về nghiệp vụ, đạo đức không trong sáng thì xảy ra oan và sai. Không phải do tổ chức nhập cơ quan này với cơ quan khác thì tốt, không phải cộng vào tự nhiên nó tốt lên, mà cái chính yếu nhất là đội ngũ cán bộ. Phải đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ, để cán bộ có trái tim đầy nhiệt huyết, nhưng cái đầu phải lạnh và bàn tay sạch thì mới làm cho cán cân công lý và công bằng xã hội được thực hiện.

ĐBQH Giàng Thị Bình (Lào Cai): Nếu không tính toán kỹ sẽ dẫn đến lãng phí về trụ sở làm việc, phình to bộ máy tổ chức, trong khi yêu cầu hiện nay là cần tinh gọn bộ máy, đơn giản về thủ tục hành chính

Tại Kỳ họp này, QH xem xét, cho ý kiến hai dự án: Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) và Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (sửa đổi). Hai dự án Luật này đã cơ bản được xây dựng theo tinh thần Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Tuy nhiên, qua nghiên cứu hai dự thảo Luật, tôi thấy, dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) đã phân định rõ mô hình Tòa án nhân dân khu vực và nhiều ý kiến ủng hộ phương án này. Trong khi đó, đối với dự thảo Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân (sửa đổi) thì đa số ý kiến lại không đồng tình với phương án thành lập Viện kiểm sát nhân dân khu vực.

Tôi đề nghị, cần làm rõ mô hình Viện kiểm sát nhân dân khu vực cụ thể như thế nào? Viện kiểm sát nhân dân khu vực khác với Viện kiểm sát nhân dân huyện như thế nào? Việc thành lập Viện kiểm sát nhân dân khu vực sẽ có ưu điểm, nhược điểm gì và sẽ có những khó khăn bất cập gì về tổ chức bộ máy, về trụ sở làm việc và có tác động như thế nào đối với người dân so với khi áp dụng mô hình Viện kiểm sát nhân dân huyện? Bên cạnh đó, cũng cần cân nhắc, nếu thành lập Viện kiểm sát nhân dân khu vực có phù hợp với tất cả các địa bàn dân cư trên cả nước hay không? Với hệ thống cơ sở vật chất và bộ máy tổ chức như hiện nay của ngành kiểm sát, việc thành lập Viện kiểm sát khu vực sẽ cơ cấu lại cơ sở vật chất hiện có và tổ chức bộ máy sẽ thực hiện như thế nào? Theo tôi, nếu không tính toán kỹ sẽ dẫn đến lãng phí về trụ sở làm việc, phình to bộ máy tổ chức, trong khi yêu cầu của xã hội hiện nay là cần tinh gọn bộ máy, đơn giản về thủ tục hành chính.

Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị cũng chỉ rõ: cùng với việc đổi mới tổ chức của các cơ quan tư pháp, cần phải hoàn thiện cơ chế giám sát của cơ quan dân cử và phát huy quyền làm chủ của nhân dân đối với cơ quan tư pháp; tăng cường hiệu lực giám sát việc chấp hành pháp luật của các cơ quan tư pháp. Như vậy, việc thành lập Viện kiểm sát nhân dân khu vực, Tòa án nhân dân khu vực sẽ liên quan đến các thiết chế khác trong hệ thống chính trị, trước hết là hoạt động giám sát của Hội đồng Nhân dân đối với các cơ quan tư pháp. Nghị quyết 49 đã được Bộ Chính trị thông qua từ năm 2005. Nhưng sau 9 năm nghiên cứu, đến nay vẫn chưa đưa ra được mô hình khu vực một cách cụ thể cho tất cả các cơ quan tiến hành tố tụng. Với thời gian dài như vậy và với một mô hình hoàn toàn mới, nhưng chưa có thí điểm, rút kinh nghiệm để chọn ra mô hình thích hợp nhất với điều kiện của nước ta, từ đó có sự cải cách toàn diện, đồng bộ đối với cơ quan tiến hành tố tụng và các thiết chế khác trong hệ thống chính trị. Do vậy, tôi thấy băn khoăn về tính khả thi của dự luật này. Đề nghị cân nhắc nghiên cứu kỹ ý kiến của các chuyên gia, ý kiến của các ĐBQH về việc thành lập Viện kiểm sát khu vực, Tòa án sơ thẩm khu vực, có sự phân tích đánh giá kỹ càng hơn nữa tác động của dự án Luật để ĐBQH có thêm căn cứ lựa chọn mô hình Viện kiểm sát nhân dân huyện hay Viện kiểm sát nhân dân khu vực.

Trường hợp vẫn quyết định theo hướng thành lập Viện kiểm sát nhân dân khu vực, Tòa án nhân dân khu vực, tôi đề nghị xem xét nên bố trí Viện kiểm sát nhân dân khu vực song song với Tòa án nhân dân khu vực ở các địa bàn phát triển, giao thông đi lại thuận lợi, còn các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo thì trụ sở của Viện kiểm sát nhân dân khu vực, Tòa án nhân dân khu vực vẫn giữ nguyên như hiện nay để tạo điều kiện thuận lợi cho dân.

Nguyễn Vũ ghi; ảnh: Trung Thành