Thực tiễn cho thấy, tham nhũng là một vấn nạn và thách thức đối với doanh nghiệp hoạt động kinh doanh ở Việt Nam. Trong bối cảnh tham nhũng trong khu vực tư đang diễn biến phức tạp và có nguy cơ gây ra hệ lụy đối với sự ổn định, phát triển kinh tế - xã hội, một yêu cầu tất yếu đặt ra đó là phòng, chống tham nhũng trong khu vực tư. Đây là nhận định của Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Ngọc Liêm tại hội thảo tham vấn Báo cáo đánh giá quy định pháp luật về phòng, chống tham nhũng (PCTN) trong khu vực ngoài nhà nước thực thi quy định pháp luật về PCTN do Thanh tra Chính phủ phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) và Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Đại sứ quán Anh tại Hà Nội tổ chức sáng nay, 28.7, tại Hà Nội.
Tác động xấu đến môi trường đầu tư
Theo đánh giá của Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Ngọc Liêm, nạn tham nhũng đã và đang là vấn đề nhức nhối, gây bức xúc trong nhân dân. Từ nhiều năm nay, Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn chú trọng công tác PCTN với việc ban hành các Nghị quyết của Trung ương Đảng, Luật PCTN, Chiến lược Quốc gia về PCTN và nhiều quyết sách; đã tiến hành nhiều biện pháp PCTN cụ thể với những kết quả nhất định. Nỗ lực phòng, chống tham nhũng của Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận trong khuôn khổ thực thi Công ước Liên Hợp Quốc về Chống tham nhũng mà Việt Nam là thành viên cũng như tại các diễn đàn quốc tế song phương và đa phương khác. Nhiều vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm đã được điều tra, xử lý nghiêm minh, được dư luận xã hội đồng tình ủng hộ, đã thể hiện rõ quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước trong phòng, chống tham nhũng.
Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Ngọc Liêm phát biểu tại hội thảo. Ảnh Phương Anh
Tuy nhiên, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ cũng thẳng thắn nhìn nhận, Việt Nam vẫn đang đứng trước nguy cơ, thách thức lớn về tham nhũng. Tình hình tham nhũng vẫn diễn biến phức tạp ở nhiều nơi, ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều mặt của đời sống xã hội, đặc biệt là hoạt động sản xuất kinh doanh và tác động xấu đến môi trường đầu tư. Tham nhũng là một vấn nạn và thách thức đối với doanh nghiệp hoạt động kinh doanh ở Việt Nam. Trong bối cảnh tham nhũng trong khu vực tư đang diễn biến phức tạp và có nguy cơ gây ra hệ lụy nghiêm trọng đối với sự ổn định, phát triển kinh tế - xã hội, một yêu cầu tất yếu đặt ra đó là phòng, chống tham nhũng trong khu vực tư, ông Liêm nhấn mạnh.
Tiếp cận từ góc nhìn của các doanh nghiệp về phòng, chống tham nhũng trong khu vực tư, Trưởng ban pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn cho rằng, một trong những vấn đề mà các doanh nghiệp đã và đang phải gánh chịu đó là chi phí không chính thức.
Theo Điều tra Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI do VCCI tiến hành, năm 2018 vẫn có 7% doanh nghiệp cho rằng, tốn hơn 10% doanh thu cho các loại chi phí không chính thức; 55% DN nhận định các doanh nghiệp cùng ngành có trả chi phí không chính thức. Điều đáng nói, có đến 62% doanh nghiệp cho biết công việc được giải quyết sau khi đã trả chi phí không chính thức.
“Đừng để doanh nghiệp kinh doanh tử tế, minh bạch bị thiệt thòi”
Qua khảo sát, đa số DN, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước đã nhận thức được các qui định hiện hành về PCTN trong khu vực tư, tuy nhiên còn chưa đầy đủ, đúng với qui định. Do đó, để quy định về PCTN trong khu vực tư phát huy hiệu quả, cần hướng dẫn DN, tổ chức khu vực ngoài nhà nước thực thi các quy định này.
Toàn cảnh hội thảo
Theo Báo cáo đánh giá qui định pháp luật về PCTN trong khu vực ngoài nhà nước, UNDP kiến nghị cần có hướng dẫn để DN, tổ chức khu vực ngoài nhà nước, hiệp hội ngành nghề, hiệp hội DN cần nhận thức được tầm quan trọng của công tác PCTN để từ đó chủ động thực hiện trong DN, tổ chức, hiệp hội mình. Đồng thời có quy định trong Điều lệ, quy định của DN, tổ chức, hiệp hội mình về các trách nhiệm đó.
Chống tham nhũng không chỉ là sửa luật mà còn ở quy trình, sửa đổi quy trình hành chính tác động rất lớn đến giảm thiểu tham nhũng, chẳng hạn quy trình tiếp nhận và xét xử các vụ án kinh tế. Nhà nước cần có những chuẩn mực đạo đức, đưa ra những thông điệp về yêu cầu chất lượng doanh nghiệp. Ví dụ, cần sàng lọc doanh nghiệp tháp tùng lãnh đạo Đảng và Nhà nước phải đáp ứng một số tiêu chí”
Trưởng ban pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn
Ngoài ra, doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước chú trọng xây dựng quy tắc ứng xử, quy tắc đạo đức nghề nghiệp, quy tắc đạo đức kinh doanh và cơ chế kiểm soát nội bộ nhằm hạn chế rủi ro và phòng ngừa tham nhũng. Các công ty đại chúng, tổ chức tín dụng và các tổ chức xã hội cần thực hiện đầy đủ yêu cầu về công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động của DN, tổ chức; quy định về kiểm soát xung đột lợi ích; quy định và thực hiện quy định về trách nhiệm và xử lý trách nhiệm của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng trong DN, tổ chức.
Nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong PCTN, Phó đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam, bà Sitara Syed cho rằng, việc thực thi Luật đòi hỏi những nỗ lực mạnh mẽ không chỉ của Chính phủ mà còn có các doanh nghiệp.
Trong khi đó, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, để phòng chống tham nhũng trong khu vực tư nhân hiệu quả, điều kiện đầu tiên cần tạo môi trường kinh doanh minh bạch. “Luật chơi” phải rõ ràng để cho các doanh nghiệp tư nhân cảm thấy tự tin để cạnh tranh bằng năng lực của mình. Cùng với đó, cần có cơ chế để doanh nghiệp khi bị vòi vĩnh, phiền hà có kênh để phản hồi hiệu quả.
Từ thực tế phản ánh của doanh nghiệp khi bị thanh tra, kiểm tra, ông Tuấn chỉ ra rằng, càng DN lớn, làm ăn bài bản thì tần suất thanh tra, kiểm tra càng nhiều. Điều này là ngược với nguyên tắc kinh tế. Chính điều này dẫn đến tâm lý, “khôn thì dựng trại, dại dựng nhà”, tức là chỉ làm ăn nhì nhằng, vừa phải. Do đó, cần thanh tra, kiểm tra theo nguyên tắc rủi ro, tức là DN nào sai phạm nhiều, những DN có tiền sử về vi phạm pháp luật thì mới thanh tra kiểm tra.
“Về phía Nhà nước, cần hoàn thiện chính sách và quy trình phải theo nguyên tắc: đừng để doanh nghiệp làm ăn tử tế, minh bạch bị thiệt thòi”, ông Tuấn đề nghị.
