Câu chuyện số 1 về bốn nhà nghiên cứu văn học và câu chuyện số 5 về nhà văn Đức hành tung bí ẩn là đường dây xuyên suốt, cuối cùng hai câu chuyện này đã nối lại trọn vẹn tất cả những gì tưởng như không liên quan ở ba câu chuyện kia. Mở đầu một cách hấp dẫn là chuyện về bốn nhà nghiên cứu văn học người Pháp, Anh, Ý, Tây Ban Nha, cùng nghiên cứu về một tác giả quan trọng người Đức. Nhà văn Đức kia thì hoàn toàn vắng mặt, hành tung bí ẩn, nghe đâu không ở Đức mà ở một thành phố nào đó bên Mexico. Bốn nhà nghiên cứu đã theo dấu ông nhà văn Đức mà sang tận Mexico, nhưng càng theo càng mất dấu.
Dọc hành trình của bốn người này, người đọc dần dần tiếp xúc với một giáo sư đại học ở Mexico, một nhà báo Mỹ da đen sang Mexico đưa tin về một trận đấu quyền Anh, và liên tục những vụ giết người ở một thành phố Mexico mà nạn nhân hầu hết là phụ nữ. Khi đã đi qua hết những biên bản vụ việc, thì hóa ra tất cả đều có kết nối, như thế giới này đều có kết nối giữa những sự việc tưởng như xa xôi.
Nhân vật trung tâm là nhà văn Đức kỳ cựu, người đã đi qua Chiến tranh thế giới II, từng phải đi lính phát xít, bị đẩy qua những chiến trường Nga, Ba Lan, Romania… từng đọc bản thảo của một cây bút Nga nào đó tìm thấy trong căn nhà hoang thời chiến, rồi trở thành một nhà văn quan trọng sau chiến tranh. Ông lấy bút danh, dường như muốn xóa đi cái tên khai sinh, như trốn chạy một quá khứ, trốn chạy người đọc và trốn chạy cả những nhà phê bình đang dò theo dấu vết của mình. Chạy trốn tất cả, nhưng rồi ở những trang kết thúc ông đã phải lộ diện. Người ta có thể chạy trốn tất cả nhưng không chạy trốn gia đình, huyết thống.
Roberto Bolano là nhà văn Chile, nhưng không đáp ứng sự chờ đợi của người đọc bằng một tác phẩm đầy chất Mỹ Latinh. 2666 sử dụng bút pháp tiểu thuyết phương Tây, đầy chất Âu - Mỹ. Hiện đại, thoáng rộng, không phải là hiện thực kỳ ảo Mỹ Latinh chất đầy truyền thuyết, phong tục và sự hoang dã âm u. Bối cảnh cũng mở ra rất rộng, từ Tây Âu (Đức, Anh, Pháp, Ý, Tây Ban Nha) qua Đông Âu (Nga, Ba Lan, Romania…) sang Mỹ, Mexico, Chile, những trang cuối lại trở về nước Đức. Nơi khép lại cũng chính là chỗ mở ra hành trình của nhà văn Đức, bắt đầu cho chuyến đi của ông sang Mexico, để tiếp theo đó sẽ là cuộc dò tìm của bốn nhà nghiên cứu Tây Âu, đề cập trong câu chuyện số 1. Khép lại để mở ra. Vừa đóng vừa mở, như cuốn sách phơi trên dây thép trong sân nhà giáo sư Mexico, phơi triền miên, không phải để cho khô mà như một tín ngưỡng, một mê tín, một lá bùa chờ đợi phép màu.
Bản dịch tốt. Chỉ có một số chỗ cần sửa:
Trang 21: Norton đi lùi phía trước họ: vậy ngược với câu này sẽ là đi tiến phía sau họ.
- Trang 48: cô nói chuyện với Subcomandante Marcos: viết như thế này, người đọc sẽ tưởng Subcomandante Marcos là họ và tên một ông nào đó. Thực ra Subcomandante là chức danh (phó chỉ huy).
Trang 48: đồng hành cùng người phóng viên đó: thừa chữ cùng. Riêng chữ đồng hành đã có nghĩa là “đi cùng”. Vậy chữ đồng hành, không nên dùng như động từ, mà chính xác là chỉ dùng như tính - danh từ, ví dụ: “bạn đồng hành, người đồng hành”.
Trang 49: như một cặp đôi: cặp là hai mà đôi cũng là hai. Một cặp đôi chắc phải là bốn. Có thể viết là “một bộ đôi” hoặc “một cặp tình nhân”, “một đôi bạn”.
Trang 111: nhà học giả: đã “giả” thì “nhà” là thừa.
Trang 675: chỉ rặt toàn sách Quốc xã: chỉ rặt sách Quốc xã/chỉ toàn sách Quốc xã là đủ.
Trang 749: Hồi thời chiến: thời chiến, hoặc hồi chiến tranh là đủ.
Trang 768: nữ thần Muse: nên dịch là Nàng Thơ hoặc Nữ thần Thi ca.
Trang 772: cùng chung sống/cùng chung hoạn nạn: “cùng chung” là ngôn ngữ nói, nhiều người đã quen tai mà biến thành văn viết.
Trang 788: song hành cùng: lỗi này giống như đồng hành cùng. Thừa chữ “cùng”.
Trang 854: Archimboldi là anh của mẹ, người dịch có thể chọn gọi đó là ông cậu (cách gọi miền Trung và miền Nam) hoặc ông bác (miền Bắc). Ở trang này, người dịch chưa thống nhất được hai cách gọi.
Hồ Anh Thái
---------
* 2666, tiểu thuyết của Roberto Bolano, Trần Tiễn Cao Đăng, Quân Khuê dịch, Nhã Nam và Hội Nhà văn 2020
