Công tác dân số trong tình hình mới

Bài cuối: Phát huy 3 trụ cột

- Thứ Sáu, 24/12/2021, 06:43 - Chia sẻ
Để biến những mục tiêu mà Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25.10.2017 về công tác dân số trong tình hình mới đề ra thành hiện thực, cần phát huy 3 trụ cột của công tác dân số (hoàn thiện pháp luật; tổ chức bộ máy; nguồn lực) - chia sẻ của GS. TS NGUYỄN ĐÌNH CỬ, Nguyên viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) với phóng viên Báo Đại biểu nhân dân.

- Thưa GS, hiện nay các phương tiện truyền thông đại chúng thường hay đề cập đến việc chuyển trọng tâm công tác dân số từ dân số - kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Vì sao chúng ta lại có bước chuyển này?

GS Nguyễn Đình Cử

- Sở dĩ Nghị quyết 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về công tác dân số trong tình hình mới đề ra chủ trương chuyển trọng tâm chính sách dân số từ dân số - kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển vì: Việt Nam đã đạt được mục tiêu mỗi gia đình có 2 con từ năm 2005 và duy trì vững chắc cho đến nay. Khi mục tiêu cũ đã đạt được thì không lý do gì chúng ta vẫn đặt trọng tâm là kế hoạch hóa gia đình. Thứ nữa là dân số trong độ tuổi lao động tăng mạnh; mất cân bằng giới tính khi sinh tăng nhanh đã ở mức nghiêm trọng; Chất lượng dân số tăng lên nhưng chưa cao; tỷ lệ dân thành thị hiện vẫn thấp, nhưng di cư, đô thị hoá, tích tụ dân số đang diễn ra mạnh. Phân bố dân số, quản lý nhập cư, di dân còn nhiều bất cập... Trong khi đó lại xuất hiện những vấn đề dân số mới, tác động rất lớn đến sự phát triển của đất nước. 

- Với mục tiêu “Giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố, chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế - xã hội... Nghị quyết số 21-NQ/TW được ví như kim chỉ nam cho ngành Dân số trong giai đoạn mới, GS nhìn nhận gì về điều này?

- Đúng vậy. Sở dĩ nói như vậy, bởi lẽ Nghị quyết này đã chỉ ra phương hướng chiến lược cho công tác dân số của Việt Nam hiện nay và trong tương lai xa. Đó là: "Tiếp tục chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Công tác dân số phải chú trọng toàn diện các mặt quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo đảm phát triển nhanh, bền vững". Thứ hai, một số quan điểm của Nghị quyết trang bị nhận thức cho toàn Đảng, toàn dân ta về công tác dân số trước mắt đến năm 2030 và lâu hơn nữa. Đồng thời, Nghị quyết cũng đề ra các nhóm mục tiêu; hệ thống giải pháp nhằm đạt được những mục tiêu này.

- Có ý kiến cho rằng, Nghị quyết số 21-NQ/TW đặt ra nhiều mục tiêu, nhiều nội dung mới cho công tác dân số, nhưng việc đầu tư cho công tác này lại giảm nhiều so với trước đây. Điều này sẽ ảnh hưởng như thế nào tới công tác dân số, nhất là trong bối cảnh đại dịch Covid-19, thưa Giáo sư?

- Có thể nói rằng, 3 trụ cột của công tác dân số (chính sách, tổ chức bộ máy, nguồn lực) của thời kỳ 1993 - 2007 rất vững mạnh nên công tác này đã thu được thành tựu rực rỡ. Tuy nhiên trong thời kỳ mới, từ tháng 10.2017, đặt ra nhiều mục tiêu hơn. Cụ thể, Nghị quyết số 04 - NQ/HNTW chỉ có 1 mục tiêu và 1 chỉ tiêu về mức sinh; Nghị quyết số 21-NQ/TW có 6 nhóm mục tiêu với 24 chỉ tiêu cụ thể) nhưng nguồn lực dành cho công tác này giảm hẳn. Đơn cử, về tổ chức bộ máy quản lý công tác dân số và nhân lực, sau hợp nhất Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình vào Trung tâm Y tế quận/huyện, nhiều phòng/khoa Dân số chỉ còn 2 - 3 người, thậm chí 1 người. Điều đáng chú ý là nhân lực ít lại thường phải điều động làm các chuyên môn khác. Có thể nói, chúng ta đã thực hiện được “tinh gọn” nhưng “hiệu lực, hiệu quả” thì còn phải có sự quan tâm chỉ đạo củng cố, tăng cường hệ thống tổ chức bộ máy quản lý dân số hơn nữa...

Vậy, để làm tốt công tác dân số và phát triển, đưa đất nước phát triển bền vững theo đúng tinh thần Nghị quyết số 21-NQ/TW đề ra, cần ưu tiên giải quyết các vấn đề nào trong thời gian tới, thưa Giáo sư?

- Trước hết phải đẩy mạnh thông tin và truyền thông để lãnh đạo các cấp quán triệt hơn nữa Nghị quyết số 21-NQ/TW, nhận rõ những thách thức trong quá trình triển khai Nghị quyết này nhằm tháo gỡ khó khăn. Bên cạnh đó, khẩn trương hoàn thành Dự án Luật Dân số, nhằm sớm thể chế hóa chủ trương chuyển trọng tâm chính sách dân số sang “dân số và phát triển”. Các địa phương cần sớm ban hành kế hoạch thực hiện các Đề án trong khuôn khổ Nghị quyết 137/NQ-CP mà Thủ tướng đã phê duyệt. 

- Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư!

Thực hiện: B. Hân- Th. Liên