"Bài kiểm tra" cho mối quan hệ đặc biệt

Củng cố bước đệm cho “nước Anh toàn cầu”

Chính phủ Anh đang cố gắng thể hiện với chính quyền của Joe Biden khi ông nhậm chức sắp tới rằng, Vương quốc Anh vẫn là một đồng minh hữu ích. Tháng trước, Thủ tướng Boris Johnson đã đồng ý với một thỏa thuận tài trợ bổ sung đáng kể cho các lực lượng vũ trang của Anh, trị giá 22 tỷ USD trong vòng 4 năm. Rõ ràng, ông hy vọng tổng tư lệnh mới của Mỹ sẽ coi đây là cam kết duy trì khả năng quân sự của đất nước, luôn là nền tảng của các mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương.

Theo Bloomberg, các quan chức Anh đã phải “thức thâu đêm” để đánh giá khả năng hoạt động của chính quyền Biden. Một cựu Đại sứ Anh tại Washington cho biết: “Câu hỏi luôn là: Chúng ta có biết những người sẽ ở xung quanh tổng thống không? Và liệu họ có thích chúng ta không?”

Sau Brexit, Anh sẽ khẩn cấp cần một thỏa thuận thương mại mới với Washington để thay thế các thỏa thuận giữa Mỹ và EU. Thực sự, thỏa thuận này từ lâu đã trở nên quan trọng đối với những người Brexit đích thực. Mặc dù mang danh là “Donald Trump của nước Anh”, và từng bị ông Joe Biden nhận xét là “bản sao về mặt thể chất và cảm xúc” của Tổng thống Mỹ đương nhiệm, nhưng Thủ tướng Boris Johnson đã nhanh chóng đưa ra lời chúc mừng chiến thắng của ông Biden ngay khi ông được các hãng truyền thông Mỹ tuyên bố đắc cử. Tất nhiên, nhà lãnh đạo Anh có lý do để làm lành với người sẽ trở thành ông chủ Nhà Trắng tiếp theo vào tháng Giêng năm sau.

Thực tế, đảng Bảo thủ và phong trào Brexit đã có liên kết sâu rộng với Washington (chính quyền của Tổng thống Donald Trump) về nhiều vấn đề trong vài năm qua. Những người theo quan điểm Brexit luôn mong đợi Vương quốc Anh sẽ dễ dàng đạt được thỏa thuận thương mại toàn diện với Mỹ, một bước đệm quan trọng trên con đường tiến tới cái mà chính phủ gọi là “Nước Anh toàn cầu”, thể hiện tầm nhìn của xứ sở sương mù liên quan đến chính sách ngoại thương và thương mại thời hậu Brexit.

Còn nhớ, sau chiến thắng vang dội của ông Johnson trong cuộc tổng tuyển cử ở Anh tháng 12 năm ngoái, Tổng thống Mỹ Donald Trump từng viết trên Twitter rằng: “Anh và Mỹ giờ đây sẽ tự do đạt được thỏa thuận thương mại mới vĩ đại sau Brexit. Thỏa thuận này có tiềm năng lớn hơn nhiều và sinh lợi hơn bất kỳ thỏa thuận nào có thể được thực hiện với Liên minh châu Âu. Hãy chúc mừng Boris!”.

Sự nhiệt tình đó ngược lại với những gì Tổng thống đắc cử Biden nói về thỏa thuận thương mại Mỹ - Anh. Là một người Mỹ gốc Ireland, ông Biden đã lặp lại quan điểm của Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi và một số chính trị gia hàng đầu khác của Mỹ về Brexit, cũng như cách nó ảnh hưởng đến Ireland. Trong nhiều năm qua, câu hỏi về biên giới Ireland đã thống trị cuộc tranh luận về Brexit, khiến nó trở thành một trong những điểm gây tranh cãi chính trong các cuộc đàm phán giữa Anh và EU.

Hồi tháng 9, ông Biden từng viết trên Twitter, “chúng tôi không thể cho phép thỏa thuận Thứ Sáu tốt lành mang lại hòa bình cho Bắc Ireland trở thành một nạn nhân của Brexit”. Ông nói, “bất kỳ thỏa thuận thương mại nào giữa Mỹ và Vương quốc Anh đều phải phụ thuộc vào việc tôn trọng thỏa thuận đó và ngăn chặn sự trở lại của một biên giới cứng”.

Có phải là tin bất lợi?

Chiến thắng của ông Biden đã làm nảy sinh nhiều bình luận trong giới chính trị và truyền thông Anh, rằng mối quan hệ thân thiết của ông với Ireland và lập trường phản đối Brexit khiến đây là tin xấu đối với Vương quốc Anh. Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp nếu ông Donald Trump thắng cử, thỏa thuận thương mại giữa Anh và Mỹ vẫn phải đối mặt với những trở ngại tương tự tại Quốc hội. Theo ông Sherman Robinson, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế quốc tế Peterson trụ sở tại Washington DC, việc ông Biden thắng cử chỉ đơn thuần củng cố thực tế hiện có đó.

Nhiều nhà bình luận nhận định, với nhiều vấn đề trong nước yêu cầu tổng thống Mỹ phải xử lý trước cuộc bầu cử Quốc hội giữa nhiệm kỳ ở Mỹ vào năm 2022, ông Biden không kỳ vọng sẽ tập trung nhiều vào thương mại, nhất là không phải thương mại Mỹ - Anh. Nếu chính quyền mới tập trung sớm vào thương mại, thì vấn đề cải cách WTO hoặc cải thiện quan hệ thương mại với EU sẽ được đặt ở vị trí cao hơn.

Ông Robinson cũng đặt lại dấu hỏi các cuộc đàm phán về một thỏa thuận thương mại Anh - Mỹ đã thực sự diễn ra như thế nào dưới thời chính quyền Tổng thống Donal Trump. Ông nói: “Chúng không dễ dàng. Mong muốn của Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer đối với các thỏa thuận song phương không thực sự tốt đẹp, bởi chúng không hẳn là các hiệp định thương mại tự do, mà có xu hướng được quản lý bởi các hiệp định thương mại tự do. Trong khi đó, Anh thực sự không quan tâm nhiều đến bất kỳ điều nào như vậy nên khả năng tiến đến thỏa thuận Anh - Mỹ không như Thủ tướng Johnson kỳ vọng”.

Trong khi đó, ông Andrew Goodwin, nhà kinh tế trưởng người Anh của Oxford Economics không nghĩ rằng chiến thắng của ông Biden sẽ thay đổi tình hình cốt yếu và có tác động rõ ràng đến chính sách thương mại của Vương quốc Anh. Liên quan đến thỏa thuận thương mại Anh - Mỹ, điểm mấu chốt chính luôn giống như các tiêu chuẩn nông nghiệp, vì vậy các yêu cầu của Mỹ có thể không tương thích với những gì mà Anh sẽ chuẩn bị đưa ra.

Điều đó đặt ra câu hỏi: Vậy việc Anh đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ quan trọng như thế nào?

Ông Sherman Robinson nhận xét, thực ra điều này không quá quan trọng. Theo ông, Anh có thể “ở dưới cái ô của EU” càng lâu càng tốt nhưng nếu phải trở lại với các quy định của WTO thì điều đó cũng không tệ. Ông cũng bác bỏ ý kiến cho rằng Vương quốc Anh có thể nhận được bất kỳ loại thỏa thuận đặc biệt nào từ phía Washington. Bởi Mỹ sẽ không dễ thực hiện một thỏa thuận thương mại với Anh mà không phù hợp với các thỏa thuận thương mại của Mỹ với EU hay bất kỳ đối tác nào khác.

Cuộc thảo luận về cách chính quyền của ông Biden có thể tác động đến quan hệ với Vương quốc Anh diễn ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán thỏa thuận thương mại đầy khó khăn giữa Anh và EU đang gần đến giai đoạn quan trọng. Tuy nhiên, theo đánh giá của ông Goodwin, thỏa thuận thương mại Anh - Mỹ chỉ là vấn đề thứ hai so với thỏa thuận giữa Anh và EU. Ông nói: “Vị trí có ý nghĩa rất lớn trong thương mại, vì vậy việc đạt được thỏa thuận với EU quan trọng hơn nhiều”. Hiện nay, quyền khai thác thủy sản là một trong những rào cản chính trong các cuộc đàm phán thương mại giữa liên minh lá cờ xanh và xứ sở sương mù.