Bảo đảm tính khả thi của biện pháp quản lý

Cách tiếp cận mới

Thực tiễn thi hành Luật Phòng, chống ma túy thời gian qua cho thấy, số người sử dụng trái phép chất ma túy ngày càng gia tăng, đặc biệt là sử dụng ma túy tổng hợp; hình thức sử dụng phong phú, đa dạng từ hút, hít, tiêm chích sang uống, ngậm các loại ma túy tổng hợp, thuốc hướng thần... Tình hình sử dụng trái phép chất ma túy có xu hướng gia tăng và đang diễn biến phức tạp, nhất là từ khi Bộ luật Hình sự năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) có hiệu lực thi hành thì hành vi sử dụng trái phép chất ma túy không bị coi là tội phạm và không bị xử lý hình sự. Cùng với đó, sự bùng nổ của các loại hình kinh doanh có điều kiện về an ninh trật tự như vũ trường, quán bar, nhà hàng… đã tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng tổ chức sử dụng ma túy tổng hợp. Nhiều trường hợp sử dụng ma túy, nhất là ma túy tổng hợp, ngay từ lần sử dụng đầu tiên có thể gây nguy hiểm cho chính bản thân họ và gây mất an ninh, trật tự. 

Pháp luật hiện hành chưa có quy định về quản lý đối tượng này. Mặc dù thấy được tính chất nguy hiểm, hậu quả gây ra cho xã hội nhưng quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy chưa được quan tâm đúng mức. Theo quy định hiện hành, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy hiện chỉ bị xử phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 500 nghìn đồng đến 1 triệu đồng là chưa đủ sức răn đe. Do đó, cần quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy và có chế tài nghiêm khắc hơn đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy, theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chỉ thị 36 của Bộ Chính trị. 

Đồng tình với việc dự thảo Luật bổ sung chương mới quy định về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, ĐBQH Nguyễn Thị Mai Hoa (Đồng Tháp) cho rằng, khái niệm quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy tại Điều 24 dự thảo Luật đã được thể hiện khá rõ, tiếp cận theo hướng coi đây là biện pháp phòng ngừa chứ không phải biện pháp xử lý hành chính. Đây là cách tiếp cận dựa trên quyền, do vậy sẽ tạo ra một cách nhìn mới rất nhân văn. Quy định này giúp cho người sử dụng trái phép chất ma túy không tiếp tục sử dụng; giúp cộng đồng ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật của người sử dụng trái phép chất ma túy. 

Nhấn mạnh quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy là giải pháp quan trọng trong phòng ngừa, ngăn chặn việc sử dụng trái phép chất ma túy, ĐBQH Huỳnh Cao Nhất (Bình Định) nêu rõ, với quy định như vậy, chúng ta cũng đã xác định quan điểm lấy phòng ngừa là nhiệm vụ quan trọng, cốt lõi trong công tác phòng, chống ma túy và trách nhiệm phòng ngừa là của cả hệ thống chính trị, cấp ủy, chính quyền, đoàn thể và người dân.

Cần quy định biện pháp cưỡng chế

Tuy nhiên, nhiều đại biểu cũng băn khoăn các nội dung được quy định ở Khoản 4, Khoản 5, Điều 24; Khoản 1, Điều 25; và Điểm b, Khoản 1, Điều 26 trong chương này, vì tính khả thi không cao. Đơn cử, quy định người sử dụng trái phép chất ma túy tự khai báo hành vi sử dụng trái phép chất ma túy với cơ quan, tổ chức, nơi làm việc hoặc công an cấp xã nơi cư trú ở Khoản 1, Điều 25. Theo đại biểu Huỳnh Cao Nhất, người sử dụng trái phép chất ma túy thường lén lút, che giấu hành vi của mình, vì sợ người khác biết, sợ xã hội lên án. Chưa kể, theo quy định hiện hành, người có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc bị phạt tiền. Họ tự khai báo, tức là họ tự xác nhận đã có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy, vậy họ có bị phạt không? Nếu bị phạt thì việc họ tự khai báo là khó khả thi. Dẫn ra thực tế này, đại biểu Huỳnh Cao Nhất đề nghị, cơ quan soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu quy định phù hợp hơn, nhất là các quy định, chế tài liên quan đến trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, gia đình trong phòng, chống ma túy nhằm bảo đảm tính khả thi của các điều luật.

Từ thực tiễn, ĐBQH Phan Thị Mỹ Dung (Long An) cho rằng, những quy định về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy trong dự thảo Luật như: Người sử dụng trái phép chất ma túy tự khai báo về hành vi sử dụng trái phép chất ma túy của mình phải chấp hành việc quản lý, theo dõi và xét nghiệm theo yêu cầu… là “rất ngây thơ”, thiếu tính khả thi, vì các quy định này chỉ có thể thực hiện được khi người sử dụng trái phép chất ma túy rất hiền lành, thật thà. Cũng theo đại biểu, dự thảo Luật quy định đây không phải là biện pháp xử lý hành chính - vậy thì quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy sẽ thực hiện bằng cơ chế gì?

Hiện nay, dự thảo Luật quy định theo hướng giao cho UBND cấp xã quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy. Băn khoăn về nội dung này, ĐBQH Nguyễn Thị Phúc (Hưng Yên) đặt câu hỏi: Trách nhiệm của UBND cấp xã sẽ như thế nào? Ai được giao trực tiếp giám sát, cơ chế ra sao? Đại biểu đề nghị, cơ quan soạn thảo cần xem xét lại và quy định chặt chẽ, cụ thể hơn. Đồng thời, cần nghiên cứu, bổ sung quy định về biện pháp cưỡng chế trong trường hợp người được yêu cầu xét nghiệm nhưng không chấp hành việc xét nghiệm trong thời gian quản lý tại cộng đồng.

Nhìn vấn đề ở góc độ khác, ĐBQH Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) nêu 3 nội dung cần quan tâm trong quy định về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy. Thứ nhất, đối với người chưa sử dụng ma túy lần nào thì chúng ta phải phòng ngừa và tuyên truyền. Thứ hai, khi đã sử dụng một lần hoặc vài lần nhưng chưa nghiện thì phải chống nghiện ma túy bằng nhiều cách, trong đó có cai nghiện tự nguyện, cai nghiện bắt buộc. Thứ ba, dự thảo Luật còn bỏ ngỏ đối tượng tái nghiện. Trong khi đó, thực tế cho thấy, đây là vấn đề rất khó và tỷ lệ người cai nghiện ma túy tái nghiện hiện vẫn cao, trên 90%. Do vậy, đại biểu đề nghị, cần thiết kế cụ thể nội dung này trong dự thảo Luật.