Bảo vệ và chăm sóc trẻ em - nhiệm vụ không của riêng ai

Trẻ em thiếu môi trường thúc đẩy sự tham gia

Đề cập đến quyền tham gia của trẻ, bà Nguyễn Phương Linh - Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) chỉ ra một thực tế. Đó là, chúng ta thường coi trẻ bé bỏng nên chăm lo, bảo vệ, hay giáo dục phát triển trẻ, chưa quan tâm đúng mức đến quyền tham gia của trẻ em. Với quan niệm trẻ nhỏ, không biết gì, nhân danh việc người lớn đang làm tất cả vì trẻ em, đã dẫn tới trẻ em còn thiếu không gian và môi trường thúc đẩy sự tham gia, đặc biệt là trong gia đình. Trẻ em không phải người lớn thu nhỏ, nhưng các em cũng có những ý kiến, chính kiến của riêng mình và rất cần được tôn trọng dù là trong gia đình, nhà trường hay cộng đồng xã hội – bà Linh nói.

Cũng theo bà Linh, người lớn chúng ta rất ít khi hỏi ý kiến trẻ, Con có ý kiến như thế nào? Con có sự lựa chọn hay quyết định như thế nào?

“Khi trẻ còn bé mà có xu hướng sắp đặt, sẽ khiến trẻ phải nghe theo một cách thụ động. Trong khi người lớn chúng ta lại mong chờ trẻ sẽ chủ động, tư duy độc lập, có chính kiến khi lớn lên. Điều này rất mâu thuẫn, do đó, hãy thúc đẩy sự tham gia của trẻ từ khi còn nhỏ. Đó không chỉ là việc giáo dục, phát triển, đảm bảo quyền và sự tham gia của trẻ em mà còn góp phần xây dựng một thế hệ công dân văn minh, có tư duy, thông minh, có giải pháp và biết ra quyết định khi trưởng thành, đóng góp vào sự phát triển của đất nước”.

Trên cơ sở đó, bà Linh mong muốn thúc đẩy sự tham gia của trẻ một cách thực chất: từ suy nghĩ tới hành động, để trẻ em được đưa ý kiến, được lựa chọn và được ra quyết định trong các vấn đề phù hợp liên quan tới trẻ em.

Trong khi đó, từ thực tế khi tham gia giám sát việc thực thi Quyền Trẻ em tại Việt Nam, bà Nguyễn Thanh Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Văn hóa – Giáo dục, Văn phòng Quốc hội cho biết, bên cạnh những thuận lợi, kết quả đã đạt được, việc thực thi vẫn còn tồn tại những khó khăn, thách thức khi nhiều hoạt động chỉ lấy ý kiến đại diện trẻ em còn mang tính chất trình diễn, chủ yếu để báo cáo; hoặc lấy ý kiến mà không theo đuổi xem những ý kiến đó được giải quyết như thế nào. Việc lấy ý kiến chưa thường xuyên, kịp thời, đại đa số mới chỉ tiếp nhận qua sự kiện như diễn đàn trẻ em, câu lạc bộ, Hội đồng trẻ em, mạng xã hội. Chưa có tổ chức/biện pháp tiếp nhận thường xuyên ý kiến của trẻ em và xử lý phân loại, chuyển gửi các cơ quan giải quyết; chưa chạm tới các nhóm yếu thế, khó khăn; còn thiếu kênh phản hồi. Chưa có báo cáo rà soát cụ thể về kết quả tiếp thu/thực hiện/giải quyết ý kiến, kiến nghị của trẻ em.

“Chưa có nhiều và chưa có sẵn những công cụ hỗ trợ đại biểu dân cử, các tổ chức đoàn thể chính trị, xã hội, các tổ chức làm việc về trẻ em, bảo vệ quyền trẻ em dễ dàng hơn, thuận tiện hơn khi thực hiện vai trò giám sát của mình” - bà Hải nêu quan điểm.

Xây dựng, thực hiện các mô hình thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em

Chia sẻ về những giải pháp tiếp tục nhằm thúc đẩy sự tham gia của trẻ em, Phó Cục trưởng Cục Trẻ em Nguyễn Thị Nga cho rằng, tăng cường trách nhiệm của các bộ ngành, cơ quan, tổ chức có liên quan và địa phương về thúc đẩy thực hiện quyền tham gia của trẻ em. Cùng với đó, thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em trong môi trường gia đình và nhà trường, thông qua nâng cao nhận thức, năng lực, kỹ năng của gia đình, cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên trong cơ sở giáo dục và trẻ em. Xây dựng, thực hiện các mô hình thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em, các chương trình, hoạt động do trẻ em khởi xướng và thực hiện. Ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng môi trường mạng để trẻ em chủ động, sáng tạo tham gia vào các vấn đề về trẻ em và thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em. Huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực để thực hiện. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân hỗ trợ nguồn lực cho các hoạt động thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em. Mở rộng hợp tác quốc tế về thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em nhằm tranh thủ nguồn lực, kỹ thuật và kinh nghiệm quốc tế.

Nhấn mạnh về việc bảo vệ trẻ em, về phòng chống xâm hại, chấm dứt trừng phạt thể chất tinh thần trẻ em, Phó Cục trưởng Cục Trẻ em cho rằng, công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em cần có sự quan tâm và chung tay của mọi cơ quan, ban ngành và cộng đồng, không chỉ là nhiệm vụ của Cục Trẻ em hay các tổ chức chuyên hoạt động trong lĩnh vực trẻ em.

Đại diện cho tiếng nói của trẻ em, em Bùi Phạm Khánh Trâm – học sinh lớp 9 tại Quảng Ngãi cho rằng, việc để trẻ em lên tiếng bày tỏ suy nghĩ, nguyện vọng sẽ giúp trẻ em tự tin hơn và có cơ hội có thêm thông tin, vốn hiểu biết hơn.

“Các bậc phụ huynh hãy dành thời gian để quan tâm, chăm sóc, trò chuyện với các con mỗi ngày. Hãy kiên nhẫn lắng nghe để thấu hiểu con mình hơn và trở thành người đầu tiên chúng con nghĩ đến và tìm sự giúp đỡ khi gặp khó khăn. Em cũng mong rằng các cơ quan hãy tổ chức nhiều hơn nữa những diễn đàn để trẻ em được lên tiếng. Hãy bắt đầu bằng yêu thương, vì yêu thương sẽ giúp chúng ta giải quyết mọi vấn đề và tạo ra một môi trường lành mạnh, an toàn để trẻ em được phát triển toàn diện” – em Khánh Trâm nói.

Trong khi đó, để bảo vệ trẻ em, tăng quyền tham gia, bà Nguyễn Thanh Hải đề nghị, cần có những nghiên cứu sâu về thực hiện quyền trẻ em tại Việt Nam, trong đó có tính đến yếu tố văn hóa, phù hợp vùng miền để việc tham gia được hiệu quả. Tăng cường phát huy đội ngũ tuyên truyền viên là trẻ em. Tăng cường cung cấp thông tin, giới thiệu mô hình, trao đổi kinh nghiệm trong việc thực hiện quyền tham gia của trẻ em giữa các quốc gia, nhất là trong khu vực, các quốc gia có điều kiện tương đồng với Việt Nam. Tăng cường hỗ trợ kỹ thuật, phối hợp với Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh thúc đẩy hoạt động của Tổ chức đại diện tiếng nói, nguyện vọng của trẻ em. Có biện pháp thực hiện quyền tham gia của trẻ em trong điều kiện dịch bệnh Covid-19 như hiện nay.

“Sớm hoàn thiện hệ cơ sở dữ liệu quốc gia về trẻ em, trong đó có các thông tin, dữ liệu về thực hiện quyền tham gia của trẻ em”- bà Hải đề nghị.