Bệnh nhân người Anh

Tiểu thuyết mang tên Bệnh nhân người Anh nhưng thực ra xoay quanh cô y tá Hana người Canada. Từ nhân vật này mở rộng ra “bệnh nhân người Anh” Almasy, chàng công binh Kip, người Anh gốc Ấn Độ, và một người lính Canada tên là Caravaggio. Từ tuyến của bệnh nhân người Anh lại xuất hiện một số nhân vật hiện về trong ký ức, trong đó nổi bật là nàng Katherine, vợ của một nhà thám hiểm địa lý từ trên không với chiếc máy bay của mình.

Bệnh nhân người Anh, bị bỏng toàn thân, biến dạng cả gương mặt, nằm trong một tu viện hoang tàn của nước Ý, và nhớ lại mối tình thầm lén với nàng Katherine… Đấy là câu chuyện về những con người thuộc nhiều quốc tịch và màu da, gặp nhau trong cuộc Đại chiến thế giới thứ hai - y tá, bệnh nhân, lính công binh… - nhiều khi bi thảm, nhiều khi lãng mạn, hào hùng. Nhưng đây không chỉ là chuyện chiến tranh, từ bối cảnh chiến tranh, người ta lưu luyến mối tình quá khứ, sự chia ly, cùng dự cảm tương lai.

Câu chuyện của tiểu thuyết không mạch lạc mà theo một cấu trúc đứt gãy, chập chờn lúc ẩn lúc khuất, như dòng hồi ức đứt nối của cô y tá và bệnh nhân người Anh. Mối tình trong chiến tranh của cô y tá với anh lính công binh gốc Ấn theo đạo Sikh được thể hiện thật lãng mạn, làm tăng sự tươi tắn cho bối cảnh chết chóc của chiến tranh và sự hoang tàn của lòng người. Văn phong đầy chất thơ, nhiều nhạc điệu, lại chủ ý giản lược các hư từ của Michael Ondaatje là một thách thức không dễ vượt qua đối với những người chuyển dịch sang ngôn ngữ khác.

Bệnh nhân người Anh đoạt giải Booker và giải của Toàn quyền Canada năm 1992, rồi được chuyển thành bộ phim thành công vang dội năm 1996. Phim không chỉ đoạt 9 giải Oscar mà còn đoạt giải Quả cầu Vàng và giải BAFTA của Viện hàn lâm Điện ảnh Anh. Biên kịch và đạo diễn của phim đã cấu trúc lại, tạo cho phim một cốt truyện mạch lạc, phù hợp với tiếp nhận của người xem phim mà vẫn giữ được chất bi hùng và lãng mạn của tiểu thuyết.

Bộ phim hầu như đã giữ được trọn vẹn hồn cốt của tiểu thuyết, hình ảnh hóa những chi tiết rất gợi như đoàn nghiên cứu địa lý trong sa mạc phát hiện ra động người bơi lội với những hình vẽ của người nguyên thủy trên vách đá; nhà khảo sát địa lý gốc Hungary (về sau là bệnh nhân người Anh) luôn mang theo mình quyển sách của sử gia Hy Lạp cổ đại Herodotus, kèm những dòng ghi chép và nhắn gửi của Almasy cho người tình; chi tiết cô y tá chơi đàn dương cầm trong tu viện đổ nát mà không biết chiếc đàn đã bị quân Đức gài mìn trước khi rút lui; hoặc chi tiết cô y tá hằng ngày đọc sách cho bệnh nhân người Anh nghe; hoặc chàng công binh Kip và cô y tá Hana chiêm ngưỡng những bức tranh tường trong nhà thờ hoang tàn…    

------

* Bệnh nhân người Anh, tiểu thuyết của Michael Ondaatje, Hồ Như dịch, Bách Việt và NXB Lao động