Cần Quốc hội giám sát

Công khai ít hoặc không công khai chiếm 84,09%

Giám đốc Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) Ngô Minh Hương cho biết, các chỉ số về công khai, minh bạch ngân sách được thực hiện nhằm “đo” mức độ công khai, minh bạch trong quản lý ngân sách nhà nước, qua đó giúp tăng niềm tin của người dân và các đối tác phát triển đối với việc quản lý ngân sách các cấp ở Việt Nam. Đây là lần thứ 7 chỉ số OBI được công bố trên toàn cầu và ở Việt Nam và là lần thứ 2 chỉ số MOBI được công bố.

Theo kết quả khảo sát OBI 2019, điểm xếp hạng về trụ cột công khai ngân sách của Việt Nam năm 2010 được đánh giá ở mức 14/100 điểm, năm 2012 đạt 19/100 điểm, năm 2015 đạt 18/100 điểm, năm 2017 đạt 15/100 điểm. Đặc biệt, từ năm 2015, Luật Ngân sách nhà nước được sửa đổi (có hiệu lực từ năm ngân sách 2017) với nhiều điều khoản thúc đẩy mạnh mẽ công khai, minh bạch ngân sách, đã góp phần cải thiện đáng kể chỉ số công khai ngân sách của Việt Nam. Theo đó, kết quả của kỳ khảo sát công khai ngân sách (OBS) năm 2019 đã ghi nhận những chuyển biến rõ rệt, nhờ vậy điểm xếp hạng của trụ cột công khai, ngân sách đã tăng mạnh đạt 38/100 điểm, tăng 23 điểm so với kỳ đánh giá 2017. Sự tăng điểm mạnh ở trụ cột công khai ngân sách đã góp phần giúp Việt Nam tăng 14 bậc xếp hạng về công khai, minh bạch ngân sách, đưa Việt Nam lên vị trí 77/117 nước.

Về kết quả khảo sát MOBI 2019, mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương đã có sự cải thiện so với năm 2018, cụ thể điểm số trung bình đạt 21,2 điểm, tăng 10,2 điểm so với MOBI 2018. Trong số 44 bộ, cơ quan tham gia khảo sát MOBI 2019, có 1 đơn vị đạt mức công khai tương đối, 8 đơn vị công khai chưa đầy đủ thông tin về ngân sách. Trong khi đó, năm 2018, 37 bộ, cơ quan tham gia khảo sát MOBI 2018 đều ít hoặc không công khai thông tin về ngân sách. Đặc biệt, có 31 trên tổng số 44 bộ, cơ quan có điểm khảo sát của kỳ MOBI 2019 (chiếm tỷ lệ 70,45%), cao hơn con số 17 bộ, cơ quan trong kỳ khảo sát MOBI 2018 (tỷ lệ 45,95%). Như vậy, vẫn còn 13 bộ, cơ quan không công khai ngân sách.

Trong xếp hạng MOBI 2019, Ngân hàng Nhà nước có thứ hạng cao nhất với 73,17 điểm. Xếp thứ hai là Đài Truyền hình Việt Nam với 49,56 điểm quy đổi. Đứng ở vị trí cuối bảng xếp hạng MOBI 2019 là Bộ Y tế, Bộ Ngoại giao và Bộ Thông tin và Truyền thông với cùng 2,44 điểm.

Ngoài ra, có 24 bộ, cơ quan trung ương có công khai ít nhất một trong số 6 tài liệu quy định phải công khai trên cổng thông tin điện tử của đơn vị. Có 7 đơn vị chỉ có điểm về tính thuận tiện (tức là có thư mục công khai ngân sách nhưng không có tài liệu kèm theo). Có 18 trên tổng số 44 đơn vị công bố Dự toán ngân sách đơn vị năm 2020 (chiếm 40,91%), có 17 trên tổng số 44 đơn vị công bố Quyết toán ngân sách năm 2018 (chiếm 38,64%). Có 8 đơn vị công bố Báo cáo tình hình thực hiện dự toán quý I.2019, 10 đơn vị công bố Báo cáo tình hình thực hiện dự toán 6 tháng năm 2019, 7 đơn vị công bố Báo cáo tình hình thực hiện dự toán 9 tháng năm 2019 và 8 đơn vị công bố Báo cáo tình hình thực hiện dự toán năm 2019.

Kết quả khảo sát cho thấy, chưa có sự cải thiện rõ rệt về mức độ công khai tài liệu ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương qua hai lần khảo sát MOBI 2018 và năm 2019. MOBI 2019 vẫn có tới 84,09% số bộ, cơ quan trung ương công khai ít hoặc không công khai.

Cần có chế tài

Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) và Viện nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) cho rằng, các bộ, cơ quan trung ương hoàn toàn có khả năng cải thiện được mức độ công khai ngân sách nếu tuân thủ đúng quy định pháp luật tại Thông tư số 61/2017/TT-BTC, Thông tư số 90/2018/TT-BTC, và đặc biệt là thực hiện tốt hơn Luật Ngân sách nhà nước 2015.

Đồng thời, Bộ Tài chính có hướng dẫn cụ thể hơn về thời hạn công khai một số loại tài liệu ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương; Rà soát và điều chỉnh lại các thông tin công khai, có hướng dẫn cụ thể với từng loại đơn vị dự toán; Chủ động truyền thông rõ ràng về việc công khai các tài liệu thông tin về ngân sách và quá trình xây dựng ngân sách của các bộ, ngành, cơ quan trung ương để người dân có thể theo dõi thông tin và tham gia.

Cũng theo CDI và VEPR, Quốc hội có thể cân nhắc bổ sung nội dung giám sát tình hình thực hiện công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương vào chương trình hoạt động giám sát hàng năm, bao gồm giám sát thường xuyên và giám sát chuyên đề; xem xét hoạt động công khai ngân sách nhà nước của các bộ, cơ quan trung ương như một trong những tiêu chí đánh giá hoạt động của bộ, cơ quan trung ương, coi đây là tiêu chí để phân bổ ngân sách. Đặc biệt, Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 chưa quy định chế tài xử lý khi các đơn vị sử dụng ngân sách không thực hiện công khai ngân sách. Do vậy, Quốc hội cần xem xét bổ sung chế tài xử lý các vi phạm về thực hiện công khai ngân sách theo quy định của pháp luật.

Nguyễn Quỳnh