Cấp thiết xây dựng khung pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới!

Thuốc lá điện tử có thể cai thuốc lá truyền thống?

Gần đây, xu hướng chuyển sang dùng thuốc lá điện tử thay thế cho thuốc lá truyền thống đang ngày càng phát triển. Chị Mai Hương (43 tuổi, ở Hà Nội) là một ví dụ. Chồng chị nghiện thuốc lá có thâm niên và cả hai vợ chồng đều biết nó có hại cho sức khỏe bản thân và gia đình. Song, đã mấy lần quyết tâm mà chồng chị vẫn không cách nào bỏ được thuốc lá. Chị Hương đã chọn mua thuốc lá điện tử để “cai” thuốc lá truyền thống cho chồng, dù chi phí mua thuốc lá điện tử rất đắt đỏ. “Nhưng dù sao, không có quá trình đốt cháy, thuốc lá điện tử sẽ đỡ hại hơn thuốc lá truyền thống” – chị Hương nói.

Trường hợp anh Vũ Lê Dũng – một viên chức hoạt động trong lĩnh vực kế toán cho biết, trước đây mỗi ngày anh Dũng dùng tới hai bao thuốc lá ba số. “Song, mỗi sáng thức dậy, tôi thấy tức ngực khó thở và có nhiều đờm, vì vậy tôi chuyển sang thuốc lá điện tử (dạng tinh dầu), dù biết thuốc lá điện tử cũng sẽ có hại cho sức khỏe. Tuy nhiên, “sau một thời gian dùng thuốc lá điện tử, tôi thấy dễ chịu hơn và không còn hiện tượng tức ngực, nhiều đờm nữa” – anh Dũng chia sẻ.

Lựa chọn dùng thuốc lá điện tử để giảm dần thuốc lá truyền thống đang được nhiều người ưa chuộng. Nhất là ở các khu vực thành phố lớn, những đối tượng có khả năng tài chính. Nhưng, theo anh Vũ Lê Dũng thì nếu dùng thuốc lá truyền thống, anh phải tiêu tốn từ 2 triệu đồng/tháng; nhưng thuốc lá điện tử chỉ mất khoảng 400 trăm nghìn/tháng. 

Liên quan đến thuốc lá thế hệ mới, có nhiều quan điểm còn khác nhau. Một đánh giá độc lập được thực hiện theo yêu cầu của Tổ chức Y tế Công cộng Anh (năm 2018) đã khẳng định, “hút thuốc lá điện tử chỉ gây ra một phần nhỏ nguy cơ của việc hút thuốc và chuyển hoàn toàn từ hút thuốc lá điếu sang thuốc lá điện tử mang lại những lợi ích đáng kể cho sức khỏe so với việc tiếp tục hút thuốc lá”. 

Trên thực tế, Vương quốc Anh duy trì việc công khai đối thoại doanh nghiệp trong vấn đề quản lý thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng. Nước này tách riêng các sản phẩm không khói ra khỏi thuốc lá đốt cháy và quản lý như sản phẩm tiêu dùng; thậm chí cho phép hút thuốc lá điện tử ở nơi công cộng, và cho phép nhà sản xuất chỉ mất 3 tháng đăng ký trước lưu hành và cấp phép. Kết quả, theo báo cáo của Viện Y tế Công Cộng Anh cho biết, ít nhất 20.000 người Anh đã bỏ được thuốc lá mỗi năm nhờ thuốc lá điện tử.

Còn đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho rằng, cần quản lý chặt chẽ hoặc cấm lưu hành sản phẩm này. 

Cần hành lang pháp lý… 

Theo báo cáo của WHO, tính tới tháng 6.2018, thuốc lá điện tử đã có mặt ở 102 trên 181 quốc gia. Trong đó, 39 nước không quy định về chính sách, 49 quốc gia và vùng lãnh thổ đang áp dụng cho phép bán thuốc lá điện tử dưới dạng giấy phép sản phẩm thuốc hoặc điều trị; một số nước quản lý quản lý mặt hàng này bằng các biện pháp tổng hợp… Tại Việt Nam, đến nay chưa có cơ chế nào cho phép thuốc lá điện tử hay thuốc lá làm nóng lưu hành. Đối với thuốc lá truyền thống, Việt Nam đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) ở mức 70% giá xuất xưởng. 

Trước thực trạng này, Bộ Công thương - cơ quan được Chính phủ giao chủ trì nghiên cứu xây dựng quy định phù hợp để quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới cho rằng, thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng là những sản phẩm thuốc lá “hoàn toàn khác” so với thuốc lá điếu thông thường. Sự thiếu hụt các quy định pháp lý đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng đã dẫn đến lỗ hổng pháp lý với những sản phẩm này trên thị trường; là môi trường màu mỡ cho các hoạt động buôn bán phi pháp, gây ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng và thiệt hại cho nền kinh tế. Do đó, Bộ Công thương cho rằng, cấp thiết phải nghiên cứu xây dựng để ban hành khung chính sách quản lý thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng.

Về vấn đề chính sách quản lý đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, thành viên của Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam đề xuất, cả thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử đều cần phải trải quan giai đoạn thí điểm trước khi xây dựng khung pháp lý áp dụng cho dòng sản phẩm thế hệ mới này. Việc thí điểm sẽ cho phép chúng ta đánh giá được những tác động về kinh tế, xã hội… Từ đó, sẽ có cái nhìn toàn diện hơn, nhằm đưa ra những quyết sách khả thi.

Sử dụng thuốc lá truyền thống hay thuốc lá thế hệ mới không chỉ là vấn đề của riêng quốc gia nào mà đã trở thành vấn đề toàn cầu. Tuy nhiên, trước nhiều ý kiến khác nhau về mức độ độc hại của cả hai loại thuốc lá truyền thống và thuốc lá thế hệ mới, nên chăng cần có một nghiên cứu tổng thể, chi tiết về hai loại sản phẩm này để giúp các quốc gia cũng như người tiêu dùng có lựa chọn, quyết định an toàn.