Có thể chấp nhận chi ngân sách cao hơn, nợ công tăng trong ngắn hạn

Kinh tế trưởng của ADB tại Việt Nam cho biết, tác động của Covid-19 tới Việt Nam cũng như làn sóng Covid-19 ở châu Á tăng cao trong tháng 5.2021, với tỷ lệ khoảng 105 ca/1 triệu người và giảm xuống 25 ca/1 triệu người vào tháng 6.2021, tăng lên 40 ca/1 triệu người vào tháng 7.2021. Tốc độ tiêm vaccine phòng Covid-19 ở châu Á là tương đối nhanh. Độ phủ vaccine của Việt Nam cao hơn mức trung bình ở châu Á. Tính đến tháng 11, khoảng 55% dân số các nước đang phát triển ở châu Á được tiêm chủng, tuy nhiên vẫn thấp hơn các nước ở Mỹ và châu Âu. Vaccine mặc dù không ngăn chặn được sự lây lan của Covid-19 nhưng đã giúp giảm đáng kể tỷ lệ tử vong ở châu Á và Việt Nam.

Về tác động của Covid-19 tới tăng trưởng của các nền kinh tế châu Á, Kinh tế trưởng của ADB tại Việt Nam cho biết, sự phục hồi kinh tế ở châu Á là không đồng đều, khu vực Đông Á tiếp tục là điểm sáng, được hỗ trợ bởi sự tăng trưởng của Trung Quốc, dự báo gần đạt được sự tăng trưởng trước đại dịch vào năm sau. Trong khi đó, khu vực Nam Á suy giảm mạnh năm 2020, dự báo sẽ phục hồi vào năm 2021. Khu vực Đông Nam Á ít suy giảm nhưng lại chịu tác động mạnh nhất bởi làn sóng bùng phát dịch trong năm 2021, dự báo tốc độ phục hồi chậm so với Đông Á, Trung Á và Nam Á.

“Năm 2020, Việt Nam duy trì được tốc độ tăng trưởng dương cao nhất trong khu vực Đông Nam Á, nhưng làn sóng bùng phát dịch lần thứ 4 đã tác động mạnh tới tăng trưởng và dự báo kinh tế Việt Nam sẽ giảm sâu vào năm 2021. Tuy nhiên, triển vọng trung hạn và dài hạn vẫn tích cực”, ông Nguyễn Minh Cường nhận định.

Làn sóng Covid-19 đã tác động mạnh tới các hoạt động kinh tế ở châu Á, trong đó có Việt Nam. Song theo ông Nguyễn Minh Cường, “ở những nước nào có độ phủ vaccine cao thì tốc độ phục hồi kinh tế tương đối nhanh”. Với sự hỗ trợ của chính sách tài khóa và tiền tệ mở rộng, thị trường tài chính của các nước châu Á tương đối ổn định. Tăng trưởng của thị trường trái phiếu Chính phủ phát triển mạnh, nhất là ở Singapore và  Việt Nam.

Bên cạnh đó, có sự tăng trưởng “nóng” của trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua. Hầu hết nợ công của các nước châu Á tăng, do chi tiêu của Chính phủ tăng để phục hồi kinh tế. Song, 2/3 các nước đang phát triển ở châu Á kiểm soát được nợ công dưới 60% GDP. Lạm phát ở châu Á tăng nhẹ do giá nhiên liệu và điện tăng, từ 0,8% trong tháng 1 lên  2,4% trong tháng 10.2021.

Về xu hướng chính sách tài khóa ứng phó với đại dịch Covid-19 của các nước châu Á, Kinh tế trưởng của ADB tại Việt Nam cho biết, nhằm đối phó với đại dịch Covid-19, Chính phủ các nước đã sử dụng chính sách tài khóa “nghịch” chu kỳ nhằm chống suy thoái kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội và tạo việc làm cho người dân. Phần lớn các nước châu Á duy trì chính sách tài chính, tiền tệ mở rộng để phục hồi kinh tế. Phần lớn các nước cũng hạn chế thu hẹp chính sách tài khóa quá sớm khi kinh tế bắt đầu có dấu hiệu phục hồi. Đối với Việt Nam, mức thay đổi cán cân tài khóa trong năm 2021 ít hơn so với năm 2020.

Về thách thức và rủi ro, Kinh tế trưởng của ADB tại Việt Nam cho biết, tốc độ tiêm chủng nhanh ở châu Á, đặc biệt là Việt Nam, đã hạn chế được lây lan của dịch bệnh. Tuy nhiên, Covid-19 vẫn là mối đe doạ với phục hồi kinh tế, đặc biệt là với chủng mới Omicron. Kinh tế khu vực phục hồi nhưng không đồng đều. Các nền kinh tế khống chế thành công dịch bệnh và có độ phủ vaccine cao sẽ tận dụng được các cơ hội của phục hồi kinh tế toàn cầu. Bên cạnh đó, biến động giá nhiên liệu, nguyên vật liệu thế giới và khả năng “siết” lại các chính sách tài khóa, tiền tệ của các nền kinh tế phát triển sẽ là những rủi ro cho phục hồi kinh tế của châu Á.

Đưa ra hàm ý chính sách cho Việt Nam, ông Nguyễn Minh Cường cho biết, do khủng hoảng kinh tế - xã hội xuất phát từ đại dịch Covid-19, không phải xuất phát từ khủng hoảng kinh tế - tài chính, nên các giải pháp chuyên môn về y tế mang tính chất quyết định và chủ yếu. Chính sách tài khóa đóng vai trò lớn hơn, phối hợp với chính sách tiền tệ nhằm tạo ra nguồn lực hỗ trợ lớn nhất cho nền kinh tế. Trong bối cảnh Covid-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, trong ngắn hạn, Việt Nam có thể chấp nhận chi ngân sách nhà nước cao hơn, nợ công tăng trong giai đoạn 2021 - 2023. Tuy nhiên, về dài hạn, khi nền kinh tế dần phục hồi, vai trò hỗ trợ của chính sách tài khóa giảm dần, Việt Nam cần có các biện pháp mở rộng cơ sở thu, tăng cường quản lý thu, siết chặt kỷ cương chính sách tài khóa.

Đối với các gói hỗ trợ phục hồi của Việt Nam, ông Nguyễn Minh Cường đề nghị, cần ưu tiên các giải pháp ngắn hạn hỗ trợ doanh nghiệp, người lao động; phân loại và xác định các mục tiêu phù hợp với từng giai đoạn ngắn hạn, trung hạn và dài hạn; tăng cường hợp tác quốc tế về y tế và phục hồi kinh tế.

“Điều quan trọng nhất là Việt Nam có dư địa áp dụng các chính sách tài khóa, tiền tệ thì liệu Việt Nam có còn dư địa thời gian để thực hiện các biện pháp ngắn hạn”, ông Nguyễn Minh Cường nêu câu hỏi.