Việc thực hiện đồng bộ các biện pháp, giải pháp phòng ngừa tham nhũng kết hợp với việc phát hiện và xử lý nghiêm minh một số vụ án liên quan đã giúp tham nhũng được kiềm chế, từng bước ngăn chặn và có chiều hướng thuyên giảm. Tuy nhiên, theo đánh giá của các cơ quan của Quốc hội, hiện Chính phủ, các cơ quan tư pháp vẫn “nợ” một số nhiệm vụ đã được Quốc hội giao, trong đó có việc đánh giá, nhận diện tham nhũng dưới hình thức “lợi ích nhóm”, “sân sau” vẫn chưa được báo cáo Quốc hội.
Vẫn diễn biến phức tạp
Sáng nay, 26.10, tiếp tục chương trình làm việc của Kỳ họp thứ Mười, Quốc hội sẽ thảo luận về kết quả công tác tư pháp, trong đó có công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2020. Trong báo cáo về nội dung này gửi đến các đại biểu Quốc hội, Chính phủ cho biết, công tác đấu tranh PCTN tại các bộ, ngành, địa phương đã được quan tâm và chỉ đạo quyết liệt. Dưới sự chỉ đạo toàn diện, sâu sát của các cấp, ngành, cũng như quyết tâm của cả hệ thống chính trị và ý thức trách nhiệm cao của các bộ, ngành, địa phương, sự cố gắng của các cơ quan chức năng, các tổ chức, đoàn thể, cơ quan báo chí, truyền thông, công tác PCTN đã có những chuyển biến tích cực cả về nhận thức và hành động.
Kết quả phòng chống tham nhũng củng cố niềm tin của nhân dân
Công tác PCTN không những không “chững lại” hay “chùng xuống” mà tiếp tục được duy trì, đẩy mạnh, khẳng định mạnh mẽ quyết tâm chống tham nhũng “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” của Đảng, Nhà nước. Minh chứng là, theo báo cáo của Chính phủ, trong năm 2020, các cơ quan điều tra đã thụ lý điều tra 531 vụ án, 1.245 bị can phạm tội về tham nhũng, trong đó khởi tố mới 290 vụ, 616 bị can (tăng 70 vụ, 101 bị can so với cùng kỳ năm 2019).
Viện Kiểm sát Nhân dân các cấp thụ lý giải quyết 350 vụ/962 bị can; đã giải quyết 246 vụ/692 bị can, đạt 75,4%. Tòa án Nhân dân các cấp đã thụ lý theo thủ tục sơ thẩm 436 vụ với 1.175 bị cáo; đã xét xử sơ thẩm 269 vụ, 645 bị cáo phạm các tội tham nhũng. Công tác thi hành án trong các vụ án kinh tế, tham nhũng có chuyển biến tích cực khi đã thi hành xong 3.605 việc (đạt tỷ lệ 84,13% số vụ việc có điều kiện thi hành), tăng 9,42% so với cùng kỳ năm 2019. Số tiền thu được là 15.017,9 tỷ đồng, đạt tỉ lệ 43,42% số có khả năng thi hành (tăng 14,01%) so với cùng kỳ năm 2019.
Trong đó, liên quan đến chế độ trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác PCTN, Báo cáo của Chính phủ chỉ rõ, những người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu để xảy ra tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình quản lý, phụ trách đều bị xem xét, xử lý theo quy định. Cụ thể là, đã có 82 người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu bị kết luận thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng, trong đó có 69 người đã bị xử lý kỷ luật (tăng 39 người so với năm 2019) và 12 người bị xử lý hình sự trong năm 2020.
Tuy nhiên, Chính phủ nhận định, tình hình tham nhũng vẫn diễn biến phức tạp, có biểu hiện tinh vi hơn và khó phát hiện; vụ, việc tham nhũng được phát hiện, xử lý chưa tương xứng với tình hình tham nhũng đang diễn ra hiện nay. Tình hình nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc để vụ lợi, “tham nhũng vặt” ở một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức vẫn còn diễn ra ở một số bộ, ngành, địa phương. Quản lý và sử dụng đất đai, đầu tư xây dựng cơ bản, tín dụng - ngân hàng, quản lý sử dụng tài chính, ngân sách, vốn và tài sản công tiếp tục là những lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, có thể gia tăng một số vụ việc, hậu quả cho xã hội và mức độ tinh vi.
Nhận diện các hình vi tham nhũng mới
Ghi nhận các kết quả đạt được trong công tác PCTN trong năm 2020, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, những kết quả đạt được đã có tác dụng cảnh tỉnh, cảnh báo, răn đe, thể hiện sự quyết liệt, nghiêm minh trong xử lý tội phạm về tham nhũng, tạo hiệu ứng tích cực, lan tỏa trong dư luận cán bộ, đảng viên và nhân dân. Kết quả đạt được do có sự chỉ đạo kịp thời, kiên quyết, sát sao của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp đã được phát hiện, khởi tố, xử lý nghiêm minh theo hướng làm rõ đến đâu, xử lý đến đó. Các đơn vị chuyên trách chống tham nhũng và các cơ quan chức năng khác đều tích cực trong thực hiện nhiệm vụ được giao, chủ động tháo gỡ khó khăn, vướng mắc nhằm bảo đảm tiến độ khởi tố, điều tra, xử lý các vụ việc, vụ án.
Bên cạnh đó, cơ quan thẩm tra cũng lưu ý về một số hành vi tham nhũng mới như: Lợi dụng thiên tai, dịch bệnh để tham nhũng; xuất hiện tham nhũng trong việc thực hiện chủ trương xã hội hóa, tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập; tội phạm tham nhũng có tổ chức, xuyên quốc gia, tham nhũng thực hiện bên ngoài lãnh thổ Việt Nam; bảo kê cho xã hội đen, buôn lậu, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm…
Cũng theo Ủy ban Tư pháp, vẫn còn tình trạng tham nhũng ngay trong chính các cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan tư pháp, cơ quan có chức năng chống tham nhũng làm ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác đấu tranh PCTN, làm giảm niềm tin của nhân dân đối với các cơ quan bảo vệ pháp luật. Tuy nhiên, các hiện tượng này vẫn chưa được đưa vào báo cáo của Chính phủ. Do đó, Ủy ban Tư pháp đề nghị, Chính phủ, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, Tòa án Nhân dân Tối cao cần tổng kết, đánh giá, nhận diện để dự báo đúng tình hình tham nhũng và đề ra giải pháp phòng, chống hiệu quả, sát với tình hình thực tế.
Tại Báo cáo thẩm tra công tác PCTN năm 2019, Ủy ban Tư pháp đã kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành đánh giá, nhận diện về tình trạng “tham nhũng vặt”, tham nhũng dưới hình thức “lợi ích nhóm”, “sân sau”, tham nhũng trong các cơ quan có chức năng chống tham nhũng để có giải pháp phòng, chống; tổng kết, rà soát lại chức năng, nhiệm vụ và đánh giá hiệu quả của các đơn vị chuyên trách chống tham nhũng để điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ cho phù hợp. Tuy nhiên, trong báo cáo năm nay, Chính phủ chưa báo cáo kết quả cụ thể việc thực hiện kiến nghị này. Do đó, Ủy ban Tư pháp cũng đề nghị, Chính phủ, các bộ, ngành báo cáo Quốc hội về kết quả thực hiện tại Kỳ họp thứ Mười.
