Cụ sinh ra ở Hà Nội, vì nhà nghèo nên từ nhỏ đã phải đi làm thuê kiếm sống, lưu lạc mưu sinh và trưởng thành ở đất cảng Hải Phòng. Từ thân phận của một người làm thuê, cụ đã phấn đấu, học hỏi vươn lên trở thành ông tổ của ngành sơn dầu Việt Nam, thành nhà tư sản dân tộc yêu nước thương dân.
Khi còn làm nhân viên đánh máy rồi làm kế toán cho hãng sơn dầu lừng danh của Pháp ở Việt Nam, chàng trai trẻ Nguyễn Sơn Hà thường tranh thủ thời gian đọc thêm sách vở, tài liệu nói về kỹ thuật chế tác sơn dầu. Sau một thời gian góp vốn và vay mượn thêm từ bè bạn, cụ mở một cửa hiệu quảng cáo để có điều kiện sống độc lập và nghiên cứu thêm. Buổi tối cụ âm thầm làm thí nghiệm chế biến, sản xuất sơn từ kiến thức học được ở hãng sơn. Chỉ ít lâu sau, sản phẩm của cụ đã có mặt trên thị trường Việt Nam. Vì sơn của cụ vừa tốt, vừa rẻ nên được khách hàng người Hoa, người Việt rất ưa dùng.
Tuy nhiên, người Pháp không muốn mất thị phần ở Việt Nam nên tìm mọi cách chèn ép sản phẩm của cụ. Điều đó càng làm cụ quyết tâm để có sản phẩm tốt hơn của người Pháp. Cụ lao vào nghiên cứu, tìm tòi và cuối cùng đã tìm ra được loại sơn có chất lượng cao, nhanh khô phù hợp với môi trường, thời tiết và độ ẩm ở Việt Nam, giá thành lại rẻ hơn so với sơn của Pháp đang bán trên thị trường lúc bấy giờ.
Trước nguy cơ bị sơn của cụ Nguyễn Sơn Hà chiếm lĩnh thị trường, hãng sơn của Pháp đưa những kỹ sư giỏi từ Pháp sang tìm cách cứu vãn tình thế, nhưng vẫn không thắng được chất lượng, uy tín của hãng sơn chính hiệu Việt Nam do cụ Nguyễn Sơn Hà thành lập và trực tiếp tổ chức sản xuất. Khi trở nên nổi tiếng cả về chất lượng và giá cả, hãng sơn của cụ Nguyễn Sơn Hà đã vươn lên đứng độc quyền đại lý ở Phnôm Pênh, Bangkok và cả trên đất Pháp.
Sau thành công là những thách thức lớn đặt ra với cụ và hãng sơn. Đó là vấn đề khan hiếm nguồn nguyên liệu. Thời đó, nguyên liệu chủ yếu phải nhập từ Pháp nên càng dễ bị các nhà tư sản Pháp chèn ép, gây khó dễ. Cụ Nguyễn Sơn Hà đã nhiều ngày đêm trăn trở và nhận thấy cần sớm tìm ra nguồn nguyên liệu trong nước để bảo đảm chủ động cho nghiên cứu, sản xuất và kinh doanh. Đồng thời với việc mua đồn điền để trồng trẩu lấy dầu, khai thác mỏ đá màu, cụ còn tiếp tục nghiên cứu tìm ra nguyên liệu quý từ các mỏ đất sét xanh ở Sơn Tây, đất sét trắng, đỏ, vàng ở Hải Dương. Từ nguồn nguyên liệu có sẵn trong nước và giá trị chất xám của chính mình, sản phẩm sơn của cụ ngày càng có uy tín, giá lại rẻ nên sau một thời gian đã chiếm được thị trường nước Pháp.
Năm 1945 nạn đói xảy ra khắp nơi, nhưng cụ Nguyễn Sơn Hà không đầu cơ kiếm lợi như một số nhà tư sản khác mà đã phân bổ hàng trăm tấn thóc thu từ 200 mẫu ruộng ở Hải Dương cứu đói cho hàng nghìn người dân. Sau Cách mạng tháng Tám, gia đình cụ đã đóng góp cho Chính phủ 105 lượng vàng cùng bao tiền nong, tài sản khác.
Sau khi người con trai cả Nguyễn Sơn Lâm anh dũng hy sinh ở Hải Phòng những ngày đầu kháng chiến, cụ Nguyễn Sơn Hà đã lên chiến khu Việt Bắc tham gia đóng góp công sức, trí tuệ của mình cho cách mạng. Thấy bộ đội ta chưa đủ no đủ ấm, phải chống chọi với thời tiết vô cùng khắc nghiệt, cụ đã vắt óc suy nghĩ, cuối cùng tìm được công thức làm ra loại sơn phù hợp phủ lên vải làm áo mưa cho bộ đội. Chiếc áo mưa đa dụng đã giúp bộ đội che mưa, chống rét, chống vắt rừng và trải nằm khi giải lao giữa đường hành quân đánh giặc.
Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận được chiếc áo mưa do cụ Nguyễn Sơn Hà tặng, Người đã viết thư cảm ơn: “Gửi cụ Nguyễn Sơn Hà, đại biểu Quốc hội, cảm ơn cụ đã gửi biếu tôi một chiếc áo mưa do cụ chế ra. Tôi mong cụ sẽ tìm cách chế áo mưa cho mau, cho nhiều, cho tốt và rẻ giá để làm kiểu mẫu cho các nhà công nghệ ta trong cuộc thi đua ái quốc”.
Cục Thông tin Bộ Quốc phòng (nay là Bộ Tư lệnh Thông tin) cũng ghi nhận đóng góp to lớn của cụ khi những năm đầu của cuộc kháng chiến ta chưa sản xuất được và cũng rất khó mua loại nguyên liệu cách điện cho các phương tiện liên lạc phục vụ chiến đấu. Thế nhưng cụ Nguyễn Sơn Hà đã giúp nghiên cứu, tìm ra vải nhựa cách điện ở điện áp thấp dùng vào việc nối dây điện thoại và các mối hàn khác trong kỹ thuật thông tin. Đặc biệt hơn, dây điện trần từ sở chỉ huy đến các đơn vị chiến đấu thường không bảo đảm an toàn thông tin, liên lạc đã được cụ nghiên cứu bọc lên một loại sơn đặc biệt từ nhựa thông, nhựa tràm, dầu xe rất hiệu dụng.
Trong thời kỳ chính quyền cách mạng non trẻ đang gặp muôn vàn khó khăn, tài chính trống rỗng, thay mặt Chính phủ, đại tướng Võ Nguyên Giáp đã mời cụ Nguyễn Sơn Hà đảm nhận chức Bộ trưởng Bộ Kinh tế. Nhưng cụ đã khước từ chức Bộ trưởng với tâm sự: “Tôi tự thấy mình học ít, tài sơ nên không dám nhận chức vụ quá to lớn ngoài sức mình, sợ sau này sẽ ảnh hưởng đến những vấn đề quốc kế dân sinh”.
Tháng 3.1952, cụ Nguyễn Sơn Hà được Chính phủ cử đi dự hội nghị kinh tế quốc tế tại Liên Xô. Sau khi về nước, cụ cùng một số người lập ra Công ty lọc đường ở Việt Bắc tiếp tục phục vụ bộ đội và nhân dân.
Sau hòa bình lập lại, gia đình cụ Nguyễn Sơn Hà trở về Hải Phòng sinh sống, tiếp tục hiến tiền bạc và tài sản cho Chính phủ với giá trị khoảng 370 cây vàng. Quãng đời còn lại cụ sống thanh tao, đạm bạc và dành thời gian viết sách ghi lại kỹ thuật làm sơn. Cụ và gia đình không hề đòi hỏi sự đền ơn của Chính phủ, chỉ coi đó là trách nhiệm đóng góp của bản thân và gia đình với dân tộc, với nhân dân.
