Nhiều đổi mới, tiến bộ rõ rệt
Hơn 35 năm qua, cùng với quá trình đẩy mạnh công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật đã có nhiều đổi mới, tiến bộ rõ rệt. Khẳng định điều này trong phát biểu khai mạc Hội thảo, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng nêu rõ, hệ thống pháp luật được hoàn thiện một bước cơ bản, bao quát được mọi mặt của đời sống xã hội, chất lượng không ngừng được nâng lên; thể hiện tư duy tiếp cận mới, phù hợp với chuẩn mực chung của thế giới và thực tiễn mới của Việt Nam, bảo đảm tính khả thi cao hơn, đáp ứng yêu cầu của quá trình đẩy mạnh đồng bộ, toàn diện công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đã trở thành một nội dung trọng tâm của xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN. Trong quá trình hội nhập, cùng với việc nội luật hóa, hệ thống pháp luật của Việt Nam đã từng bước khắc phục được sự khác biệt, xung đột và dần tiệm cận với các điều ước quốc tế…
Tuy nhiên, so với thực tiễn phát triển đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn một số bất cập, hạn chế. Những điều này đã được nhấn mạnh trong các báo cáo nghiên cứu, tổng kết, các văn kiện Đại hội của Đảng, nhất là trong Văn kiện Đại hội XIII. Một trong số những hạn chế đó là hệ thống pháp luật hiện nay còn cồng kềnh, chồng chéo; một số quy định chưa thống nhất, chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu thực tiễn. Đáng chú ý, tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn là khâu yếu, tồn tại dai dẳng qua nhiều nhiệm kỳ, chưa được khắc phục triệt để…
Trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã đưa ra nhiều nội dung mới về xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật trong giai đoạn tới. Theo đó, về chủ trương, công tác xây dựng, hoàn thiện và tổ chức thi hành pháp luật phải phục vụ xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh và bền vững đất nước, trọng tâm và trước hết là thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Cụ thể, cần tập trung vào hai đột phá quan trọng. Một là, tháo gỡ những điểm nghẽn, tạo điều kiện để huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực cho phát triển, nhất là các nguồn lực đất đai, tài chính, con người. Hai là, tạo đột phá phát triển, tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công bằng cho mọi chủ thể xã hội, mọi thành phần kinh tế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Về mục tiêu, Văn kiện Đại hội XIII nêu rõ: Xây dựng được hệ thống pháp luật đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh, bền vững...
Tham dự Hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận, làm rõ những định hướng, giải pháp lớn, gắn bó chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật. Nhiều đề xuất, kiến nghị giải pháp đã được đưa ra nhằm hiện thực hóa các định hướng xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật theo tinh thần Văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Trong đó, có việc tổ chức thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp trên cơ sở các nguyên tắc pháp quyền.
Phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong thực hiện quyền lực nhà nước là yêu cầu khách quan trong xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN. Để thực hiện có hiệu quả cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát này, từ góc độ lý luận và thực tiễn, Ủy viên Hội đồng lý luận Trung ương, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, GS.TS. Phan Trung Lý đề xuất một số giải pháp. Cụ thể, đối với việc thực hiện quyền lập pháp, GS.TS. Phan Trung Lý cho rằng, cần phân định rõ ràng hơn ranh giới quyền lập pháp của Quốc hội. Trước mắt cần làm rõ thêm nội dung quy định tại Khoản 2, Điều 14 Hiến pháp năm 2013” “Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng”. Làm rõ nội dung quy định này sẽ góp phần đề cao trách nhiệm của Quốc hội trong việc ban hành luật, hạn chế tình trạng ủy quyền lập pháp có quy định hạn chế đối với quyền con người, quyền công dân, GS.TS. Phan Trung Lý nêu rõ.
Cùng với đó, GS.TS. Phan Trung Lý kiến nghị cần hoàn thiện cơ chế ủy quyền lập pháp. Siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động xây dựng, soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật, kiên quyết không xem xét, thảo luận những dự án luật không bảo đảm các yêu cầu về hồ sơ trình theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Xác lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa Chính phủ và Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong công tác xây dựng pháp luật, pháp lệnh giữa Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ trưởng với các cơ quan của Quốc hội trong xây dựng, ban hành các văn bản quy định chi tiết thi hành luật, pháp lệnh. Tiếp tục nghiên cứu để sớm thiết lập cơ chế bảo vệ hiến pháp thực sự hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm việc thực hiện quyền lập pháp luôn tuân thủ đầy đủ các yêu cầu đặt ra trong quy định của Hiến pháp.
Đối với việc thực hiện quyền hành pháp, GS.TS. Phan Trung Lý đề nghị, Chính phủ và các bộ cần coi trọng hơn nữa công tác xây dựng chính sách, pháp luật để tổ chức triển khai thi hành luật, pháp lệnh. Cải thiện chất lượng khâu đánh giá tác động của chính sách, tăng cường nghiên cứu dự báo; khắc phục triệt để tình trạng chồng chéo, thiếu thống nhất giữa các chính sách ngay trong một lĩnh vực hoặc giữa các văn bản quy phạm pháp luật; khắc phục tình trạng chậm ban hành văn bản quy định chi tiết khi luật, pháp lệnh có hiệu lực…
Bám sát 3 đột phá chiến lược, 6 nhiệm vụ trọng tâm...
Ghi nhận các ý kiến, kiến nghị tại Hội thảo, trong phát biểu kết luận, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Phạm Bình Minh nhấn mạnh một số định hướng trong thời gian tới, đồng thời đề nghị, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế cần được đổi mới mạnh mẽ tư duy để phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường… Cùng với đó, cần hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế gắn với phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, tạo môi trường thuận lợi để huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực; thúc đẩy đầu tư, sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học công nghệ; nâng cao năng suất, chất lượng hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả vì Nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước. Các bộ, ngành, đơn vị chủ động tham gia, tích cực đóng góp, nâng cao vai trò của Việt Nam trong xây dựng, định hình các cơ chế đa phương; thực hiện nghiêm các cam kết quốc tế và các hiệp định thương mại đã ký kết; tranh thủ môi trường quốc tế thuận lợi để nâng cao năng lực hội nhập; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và Nhân dân trong các tranh chấp kinh tế, thương mại và đầu tư quốc tế.
Để thực hiện có hiệu quả những định hướng nêu trên, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ yêu cầu các cấp, các ngành tiếp tục phát huy tinh thần đổi mới, sáng tạo gắn với kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm của từng cơ quan, cá nhân, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu; đồng thời phải xây dựng được cơ chế phù hợp để bảo đảm sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, người làm công tác thực tiễn trong quá trình xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật.
Đề cập đến một số nhiệm vụ trọng tâm đặt ra trong thời gian tới, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục quán triệt sâu sắc, tập trung thể chế hóa các nội dung, yêu cầu định hướng, xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Trong đó, cần bám sát 3 đột phá chiến lược, 6 nhiệm vụ trọng tâm và 12 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu mà Đại hội XIII đã xác định… Cùng với đó, các bộ, ngành khẩn trương rà soát các văn bản pháp luật, xác định rõ những điểm chưa thống nhất, mâu thuẫn, không còn phù hợp với thực tiễn để đề xuất sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới văn bản, đồng thời phải tổ chức thực hiện có hiệu quả để pháp luật đi vào cuộc sống.
