Đổi mới sáng tạo là một yếu tố rất quan trọng, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế thông qua việc thúc đẩy tăng năng suất, tăng hiệu quả, từ đó sản xuất nhiều hàng hóa và dịch vụ hơn. Khi đạt đến trình độ cao sẽ tiến đến mức đổi mới đột phá, cho phép tạo ra thị trường, chuỗi giá trị, lợi thế cạnh tranh mới và có thể thay thế sản phẩm hiện hữu. Nhấn mạnh tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo và để thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển, theo GS.TS Nguyễn Đức Khương, trước tiên phải tăng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của doanh nghiệp; đầu tư vào giáo dục và đào tạo; tạo điều kiện cho doanh nghiệp khởi nghiệp một cách dễ dàng hơn; xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo khởi nghiệp, tạo vườn ươm công nghệ…
Điều cần lưu ý là, “đổi mới sáng tạo chỉ tốt khi nằm trong hệ sinh thái sáng nghiệp và văn hóa sáng nghiệp. Điều này cho thấy rõ vai trò của việc cần bảo đảm văn hóa, kiến thức về sáng lập doanh nghiệp cho lớp doanh nhân tiếp theo. Do đó, đổi mới sáng tạo không chỉ liên quan khoa học công nghệ mà còn liên quan trực tiếp tới thể chế kinh tế, thể chế chính trị, xã hội; có sực đan xen, tác động lẫn nhau”, GS.TS Nguyễn Đức Khương nói.
Dẫn kinh nghiệm quốc tế, GS. TS Nguyễn Đức Khương nêu vấn đề, tam giác cho sự thành công của việc xây dựng và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bao gồm: Một là, xây dựng môi trường kinh doanh ổn định, minh bạch, tăng tốc trong chuyển đổi số, có thái độ với rủi ro một cách dễ dàng hơn về tinh thần khởi nghiệp. Hai là, chính sách, môi trường đổi mới sáng tạo liên quan xây dựng cụm kinh tế tri thức, bản quyền trí tuệ, bảo vệ người tiêu dùng trong môi trường số hóa… Ba là, có khung pháp lý về thuế, thương mại để thúc đẩy hệ sinh thái phát triển, có khung pháp lý về số hóa… Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo có các tầng khác nhau. Tầng cao nhất là hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, dưới đó là cho ngành, khu vực, tỉnh thành. Hiện nay xuất hiện hệ sinh thái đổi mới sáng tạo dành riêng cho việc phục vụ ứng phó những thách thức với xã hội trong hiện tại và tương lai.
Về các loại hình đổi mới sáng tạo, có 4 loại hình chủ đạo: Đổi mới sản xuất để tạo sản phẩm mới, dịch vụ mới; đổi mới quy trình, công nghệ, quản trị; đổi mới tiếp thị, thị trường, mô hình kinh doanh; đổi mới về tổ chức. Covid-19 tạo ra rất nhiều thách thức, trong đó có thách thức dành riêng cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Đó là sự suy giảm về nhu cầu dẫn đến hạn chế đầu tư vào R&D; đổi mới sáng tạo buộc phải tập trung vào đổi mới mang tính dự báo thị trường tương lai; đổi mới có tính thích ứng và gắn chặt chẽ với yêu cầu, bài toán của nền kinh tế…
Về chính sách để xây dựng và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, theo GS.TS Nguyễn Đức Khương có thể nhìn nhận dưới hai lăng kính. Ở góc độ môi trường vĩ mô, bao gồm: Mở rộng đầu tư vào R&D; khuyến khích đầu tư mạo hiểm; xây dựng nền tảng trực tuyến để người dân có thể gợi ý các dự án chính sách đổi mới sáng tạo; hỗ trợ nghiên cứu và đổi mới do các trường đại học, tổ chức nghiên cứu và doanh nghiệp phối hợp với nhau; bảo đảm tính toàn diện của hệ thống khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo… Ở góc độ vi mô, hỗ trợ của Nhà nước cần tập trung vào 3 việc chính: Hỗ trợ đào tạo nhân lực; hỗ trợ vốn; chia sẻ rủi ro với doanh nghiệp, thông qua việc giúp doanh nghiệp thực hiện các hành động chiến lược để ứng phó với các thách thức lớn đang phải đối mặt (thay đổi mô hình kinh doanh; đầu tư công nghệ và dữ liệu lớn để tìm hiểu, tiếp cận thị trường; thách thức về chuyển đổi số; thu hút nhân tài…).
“Chỉ khi nào có sự gắn kết chặt chẽ giữa con người - quy trình - luật chơi mới tạo ra được một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo giải quyết hiệu quả các thách thức hiện tại và tương lai”, GS. TS Nguyễn Đức Khương nhấn mạnh.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
