Hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển bền vững

Tạo động lực mới cho sự phát triển 

Từ cuối nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XIV, thực hiện sự phân công của Bộ Chính trị, trên cơ sở tổng kết, đánh giá kết quả xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XIV; dự báo tình hình kinh tế - xã hội có tác động đến công tác lập pháp của Quốc hội Khóa XV; rà soát, tổng hợp các chủ trương, định hướng, nhiệm vụ xây dựng pháp luật được xác định trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Đảng đoàn Quốc hội đã tổ chức nghiên cứu, xây dựng Đề án định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV (Đề án). Đề án cũng được xác định trong Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Ngày 14.10 vừa qua, trên cơ sở Đề án do Đảng đoàn Quốc hội trình, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 19-KL/TW thông qua Đề án này.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, căn cứ Nghị quyết và các văn kiện Đại hội XIII của Đảng, nhu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước và hội nhập quốc tế trong giai đoạn mới, Đề án đã xác định mục tiêu công tác lập pháp của Quốc hội Khóa XV là “Hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, tạo lập khung khổ pháp lý để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025, gắn với 12 định hướng phát triển đất nước, 6 nhiệm vụ trọng tâm và 3 đột phá chiến lược được đề ra tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; tập trung thể chế hóa kịp thời, đầy đủ, đồng bộ các chủ trương, đường lối được xác định tại các văn kiện Đại hội XIII để hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, kịp thời, khả thi, ổn định, công khai, minh bạch, có sức cạnh tranh quốc tế; lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm; tăng cường giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước; thúc đẩy đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bảo đảm quốc phòng, an ninh, phát triển đất nước nhanh, bền vững.

Đề án đề xuất 6 quan điểm chỉ đạo đối với công tác xây dựng pháp luật gồm: Bảo đảm công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật đặt dưới sự lãnh đạo chặt chẽ của Đảng; hướng đến mục tiêu vì con người, vì Nhân dân, nhân đạo, nhân văn; tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, dân chủ, công bằng và trật tự, kỷ cương xã hội. 

Tạo lập đầy đủ hành lang pháp lý để bảo đảm tổ chức và hoạt động của Nhà nước trong khung khổ Hiến pháp và pháp luật; xác lập đầy đủ về phương diện luật pháp mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân dựa trên nguyên tắc cơ quan nhà nước chỉ được làm những gì pháp luật cho phép, công dân được làm tất cả trừ những điều pháp luật cấm; tăng cường phản biện xã hội và cơ chế giám sát của Nhân dân đối với việc thực hiện quyền lực nhà nước.

Tạo đột phá thực sự về thể chế, đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật từ quản lý sang kiến tạo phát triển bền vững đất nước; xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, bảo đảm sự bao phủ của pháp luật đối với mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội; chủ động, tích cực tham gia cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư và quá trình chuyển đổi số quốc gia; có tầm nhìn, có chiến lược để dẫn dắt, định hướng thực tiễn.

Bảo đảm dân chủ thực chất và thu hút sự tham gia rộng rãi của Nhân dân, các chuyên gia, nhà khoa học trong quá trình xây dựng pháp luật; không bị tác động bởi các quan điểm, tư tưởng lệch lạc; đẩy nhanh tốc độ để sớm xây dựng, hoàn thiện được hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, bảo đảm chất lượng, tính khả thi, gắn kết chặt chẽ với tăng cường hiệu quả thi hành pháp luật.

Bảo đảm tính tương thích, nội luật hóa đầy đủ, kịp thời cam kết tại các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; kịp thời thích ứng với những biến chuyển nhanh trong hội nhập quốc tế. Việc xây dựng, ban hành luật phải thận trọng, chắc chắn, làm tốt từng khâu, đặt yêu cầu cao về chất lượng, không chạy theo số lượng.

Trên cơ sở đó, Đề án xác định định hướng tổng thể công tác lập pháp của Quốc hội trong nhiệm kỳ Khóa XV là tập trung “xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển bền vững về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường... tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc; khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững đất nước”.

Phải "đưa" cuộc sống vào luật trước thì luật mới có sức sống

Từ định hướng tổng thể nêu trên, Đề án đã xác định 8 nhóm định hướng lớn với 70 định hướng cụ thể xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, được sắp xếp theo thứ tự ưu tiên, bám sát các nhiệm vụ xây dựng, phát triển đất nước được đề ra trong văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Căn cứ quỹ thời gian thực tế và khả năng thực hiện, Đảng đoàn Quốc hội và các cơ quan đã thống nhất xác định 137 nhiệm vụ lập pháp cần phải thực hiện trong nhiệm kỳ Khóa XV trên tổng số 193 nhiệm vụ do các cơ quan, tổ chức đề xuất. Trong đó, 12 nhiệm vụ đã có trong Chương trình lập pháp của Quốc hội năm 2021 và 2022; 88 nhiệm vụ nghiên cứu, rà soát các văn bản luật hiện hành và 37 nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng văn bản mới. Ngay trong Đề án cũng đã dự kiến phân công cơ quan, tổ chức thực hiện và thời hạn hoàn thành việc rà soát, nghiên cứu.

Trong số 137 nhiệm vụ lập pháp nêu trên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, đến nay các cơ quan đã hoàn thành việc nghiên cứu, rà soát đối với 17 nhiệm vụ, trong đó đã có 13 dự án luật được đưa vào Chương trình lập pháp năm 2021, 2022; 3 dự án luật và 1 dự thảo quy chế đang được đề nghị xem xét, bổ sung vào Chương trình năm 2022.

Từ thực tiễn hoạt động Quốc hội nhiều nhiệm kỳ, GS.TS Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật bày tỏ đánh giá rất cao sự chủ động của Đảng đoàn Quốc hội trong việc xây dựng và trình Bộ Chính trị cho ý kiến, thông qua Đề án. Thời gian xây dựng Đề án không có nhiều, chỉ từ cuối nhiệm kỳ Khóa XIV đến nay, nhưng Đề án thực sự đã phản ánh toàn diện, đúng, trúng các nhu cầu lập pháp của đất nước trong giai đoạn 5 năm tới. Với một Đề án được chuẩn bị công phu, khoa học, xác định rõ thứ tự ưu tiên, lộ trình thực hiện và dự kiến phân công thực hiện đối với từng nhiệm vụ cụ thể như vậy, GS.TS Phan Trung Lý tin tưởng, chất lượng công tác lập pháp trong nhiệm kỳ Khóa XV sẽ tiếp tục nâng lên, khắc phục được tình trạng cơ quan của Quốc hội bị động, phụ thuộc vào tiến độ, chất lượng chuẩn bị các dự án luật của cơ quan trình. “Quốc hội phải thực hiện đúng vai trò và vị thế hiến định của mình, chủ động dẫn dắt việc thực hiện quyền lập pháp và thực hiện kiểm soát quyền lực nhà nước ngay từ quá trình xây dựng pháp luật”, ông nói.

GS.TS Phan Trung Lý cũng đề nghị, trong quá trình triển khai thực hiện Đề án, các cơ quan cần quán triệt và thực hiện nghiêm quan điểm chỉ đạo của Bộ Chính trị tại Kết luận 19, đặc biệt là quan điểm “tăng cường giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước; thúc đẩy đổi mới sáng tạo”; “siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là người đứng đầu trong xây dựng pháp luật; chống tiêu cực ngay trong công tác xây dựng pháp luật, không bị chi phối, tác động bởi các hành vi không lành mạnh của bất cứ tổ chức, cá nhân nào, không để xảy ra tình trạng lồng ghép "lợi ích nhóm", lợi ích cục bộ của cơ quan quản lý nhà nước trong văn bản pháp luật”.

Cùng với đó, cần tiếp tục đổi mới phương thức, nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội, tăng tính chủ động của các cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội trong công tác lập pháp, giám sát việc thi hành luật; phát huy tính năng động, tích cực, vai trò, ý thức trách nhiệm của các chủ thể trong quy trình lập pháp, đặc biệt là Chính phủ.

“Đặc biệt, phải tô đậm vai trò chủ thể của Nhân dân trong quy trình lập pháp. Phải mở rộng các hình thức lấy ý kiến Nhân dân để người dân tham gia nhiều hơn, sâu hơn vào quá trình xây dựng pháp luật. Đồng thời phải nâng cao hơn nữa chất lượng công tác tiếp thu, giải trình ý kiến xây dựng pháp luật của Nhân dân, bảo đảm thực chất. Như vậy, chúng ta mới thực hiện được yêu cầu mà Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đã nhiều lần nhấn mạnh, đó là, phải đưa cuộc sống vào luật trước thì luật đó mới có sức sống, luật đó mới thực hiện được vai trò kiến tạo sự phát triển”, GS. Phan Trung Lý nhấn mạnh.