Hướng mạnh về cơ sở và người lao động trực tiếp

Khen thưởng phải gắn với thi đua

Với 8 chương, 100 điều, dự thảo Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi) giảm 3 điều so với Luật hiện hành; sửa đổi và điều chỉnh 79 điều, trong đó, tập trung sửa đổi, bổ sung hoàn thiện hệ thống danh hiệu thi đua; hoàn thiện hệ thống hình thức khen thưởng; hoàn thiện chế định về thẩm quyền và trách nhiệm quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng; cải cách thủ tục hành chính trong thi đua, khen thưởng.

Dự thảo Luật có 7 điều mới, trong đó có 2 điều mới hoàn toàn là Điều 27 quy định về tiêu chuẩn danh hiệu “Xã tiêu biểu”, “Phường, thị trấn tiêu biểu” và Điều 56 quy định về hình thức khen thưởng “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang”. Tuy nhiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Đặng Thuần Phong đề nghị cân nhắc việc bổ sung danh hiệu thi đua “xã tiêu biểu”, “phường, thị trấn tiêu biểu”, “gia đình tiêu biểu” thể hiện ở các Điều 27 và Điều 29 vì các tiêu chí, tiêu chuẩn để đạt danh hiệu này chưa rõ. Đại biểu cũng băn khoăn: nếu có các danh hiệu thi đua này thì có còn các danh hiệu thi đua xã, phường, thị trấn, gia đình văn hóa nữa không? Các danh hiệu này gắn với phong trào thi đua nào?

Liên quan đến vấn đề này, Nhóm nghiên cứu dự thảo Luật của Thường trực Ủy ban Xã hội cũng cho rằng, đối với danh hiệu thi đua “xã tiêu biểu”, các tiêu chuẩn quy định tại khoản 1, Điều 27 bị trùng lặp do điểm b, khoản 1 của điều này quy định “đạt chuẩn nông thôn mới” đã bao hàm các tiêu chuẩn được quy định tại các điểm d, đ, e - vốn nằm trong bộ tiêu chí về đạt chuẩn nông thôn mới trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025.

Mặt khác, tiêu chuẩn quy định tại điểm b chưa phù hợp, do việc đạt chuẩn nông thôn mới là nỗ lực của cả hệ thống chính trị với sự đầu tư từ Trung ương, tỉnh, huyện chứ không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực của riêng xã. Có xã chưa tập trung đầu tư để đạt mục tiêu nông thôn mới của tỉnh, huyện. Hơn nữa, đến năm 2025, khi đạt được mục tiêu cả nước có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn nông thôn mới thì tiêu chuẩn này sẽ không còn ý nghĩa nữa. Như vậy, quy định của dự thảo Luật chưa bảo đảm tính ổn định của văn bản quy phạm pháp luật.

Liên quan quy định về tiêu chuẩn đạt danh hiệu “phường, thị trấn tiêu biểu", điểm c, khoản 2, Điều 27 quy định “nâng cao chất lượng xây dựng gia đình tiêu biểu, tổ dân phố tiêu biểu, có 70% trở lên gia đình được công nhận danh hiệu “gia đình tiêu biểu” 3 năm liên tục”. Nhóm nghiên cứu của Thường trực Ủy ban Xã hội cho rằng, tiêu chuẩn này khó đánh giá, vì nếu quy định 70% gia đình trở lên được công nhận danh hiệu “gia đình tiêu biểu” 3 năm liên tục thì vô hình trung khiến việc xét tặng thi đua “gia đình tiêu biểu” mang tính hình thức.

Với tiêu chuẩn đạt danh hiệu “gia đình tiêu biểu” tại Điều 29, Nhóm nghiên cứu cho rằng, báo cáo đánh giá tác động chưa đánh giá đầy đủ tác động việc bổ sung danh hiệu này. Bên cạnh đó, tiêu chuẩn tại Khoản 3 không mang tính khả thi: “tổ chức lao động, kinh doanh, công tác, học tập đạt năng suất hiệu quả”.

Thi đua là nền tảng, khen thưởng là thành quả. Với quan điểm đó, nhiều đại biểu cũng đề nghị, cơ quan soạn thảo rà soát để xem còn những hình thức khen thưởng nào không gắn với phong trào thi đua. Đồng thời nhấn mạnh, dự thảo Luật cần thể hiện chủ trương lớn được quy định tại Thông báo số 120 ngày 18.1.2013 và Chỉ thị số 34 ngày 7.4.2014 của Bộ Chính trị về Đề án đổi mới công tác thi đua, khen thưởng, cụ thể là: Tránh tình trạng khen thưởng tràn lan, không thực chất; giảm bớt hình thức cấp Nhà nước, nâng cao tiêu chuẩn các hình thức khen thưởng, khen thưởng bảo đảm chính xác, không trùng lắp, chồng chéo; tập trung hướng về cơ sở, chú trọng khen thưởng cơ sở nhỏ, quan tâm đến các cơ sở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo, vùng dân tộc thiểu số; đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong thi đua, khen thưởng.

Sửa đổi tiêu chuẩn khen thưởng 

Giải trình về nội dung được các đại biểu quan tâm, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà khẳng định, sửa đổi Luật Thi đua, khen thưởng còn nhằm đáp ứng yêu cầu tiếp tục đổi mới công tác thi đua, khen thưởng, tạo động lực to lớn góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ của từng bộ, ngành, địa phương và đất nước trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Một trong những mục tiêu hướng đến của sửa đổi, bổ sung Luật là hướng đến phong trào thi đua cơ sở, tập trung mạnh cho cơ sở vì đó mới là “sức sống” của phong trào thi đua. Bộ trưởng Bộ Nội vụ cũng nêu rõ, thi đua, khen thưởng phải hướng đến các đối tượng là những người lao động trực tiếp, chiến đấu trực tiếp, sản xuất trực tiếp; những tổ chức nhỏ ở vùng sâu vùng xa, vùng biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Luật Thi đua, khen thưởng có đối tượng điều chỉnh rộng liên quan đến toàn bộ hệ thống chính trị nhưng điều kiện, tiêu chuẩn khen thưởng chưa bao quát hết các đối tượng và người trực tiếp lao động, sản xuất, công tác; khen thưởng chưa bám sát các phong trào thi đua, chưa lấy kết quả phong trào thi đua làm căn cứ, cơ sở để khen thưởng nên tác dụng khen thưởng chưa cao. Năm 2013, khi Luật Thi đua, khen thưởng được sửa đổi, bổ sung đã có quy định điều kiện, tiêu chuẩn để khen thưởng cho công nhân, nông dân, người lao động trực tiếp nhưng trong quá trình tổ chức thực hiện vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Một số quy định về tiêu chuẩn khen thưởng chưa rõ ràng, cụ thể, phải điều chỉnh bằng các văn bản dưới luật như nghị định, thông tư… Công tác phát hiện và khen thưởng đối với các tập thể, cá nhân lập được thành tích đột xuất chưa kịp thời.

Do đó, một nội dung đáng chú ý của dự thảo Luật là sửa đổi, bổ sung tiêu chuẩn khen thưởng cho công nhân, nông dân có sáng kiến hoặc mô hình sản xuất mang lại giá trị cao và được áp dụng có hiệu quả thay thế tiêu chuẩn “có phát minh, sáng chế” đối với các hình thức khen thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất, hạng Nhì hạng Ba; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ để thực hiện chủ trương của Đảng về chú trọng khen thưởng công nhân, nông dân, người trực tiếp lao động, sản xuất, công tác.

Từ thực tiễn công tác thi đua khen thưởng và tổng kết 17 năm thi hành Luật, Bộ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh, đổi mới trong công tác này là khen thưởng kịp thời người trực tiếp lao động có nhiều sáng tạo, thông qua phát hiện điển hình tiên tiến để khen thưởng; khen thưởng đột xuất, khen thưởng tập thể, cá nhân vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn; khen thưởng đối với đại biểu Quốc hội chuyên trách.