Israel và cơ hội phá vỡ bế tắc chính trị

- Thứ Ba, 01/06/2021, 06:48 - Chia sẻ
Lãnh đạo đảng Yamina - đảng dân tộc cực hữu đối lập ở Israel, ông Naftali Bennett mới đây tuyên bố sẽ tham gia đàm phán thành lập chính phủ liên minh với Yesh Atid, đảng về nhì trong cuộc tổng tuyển cử hồi tháng 3. Quyết định của ông được cho là sẽ chấm dứt bế tắc chính trị hậu bầu cử ở Israel, đồng thời có thể dập tắt tham vọng trở thành thủ tướng tại nhiệm lâu nhất ở nước này của nhà lãnh đạo Benjamin Netanyahu.
Ông Bennet (phải) và ông Lapid có thể sẽ trở thành Thủ tướng luân phiên thay thế ông Netanyahu trong thời gian tới
Nguồn: AFP

Cánh cửa dần khép lại với ông Netanyahu

Trong một tuyên bố trên truyền hình, lãnh đạo đảng Yamina, ông Naftali Bennett nhấn mạnh: “Tôi xin tuyên bố ý định, với quyết tâm xây dựng một chính phủ đoàn kết dân tộc cùng với đảng của người bạn Yair Lapid. Cùng nhau, chúng tôi có thể giải cứu Israel khỏi tuột dốc và nhanh chóng quay trở lại quỹ đạo”.

Với tuyên bố trên của lãnh đạo đảng Yamina, người đứng đầu đảng Yesh Atid, ông Yair Lapid sẽ có thời gian tới 2.6 để quyết định có liên minh với đảng Yamina nhằm thành lập chính phủ mới ở Israel, qua đó chấm dứt bế tắc chính trị hậu bầu cử kéo dài hơn 2 tháng qua ở nước này hay không.

Đảng Yamina dù chỉ giữ 7 ghế trong cuộc tổng tuyển cử gần nhất ở Israel, nhưng một nhà lập pháp của đảng phản đối chống lại Thủ tướng đương nhiệm, nên 6 phiếu còn lại giờ đang giữ vai trò chi phối trong cuộc đua chính trị tại Israel lúc này. Chỉ cần đảng Yamina nghiêng về đảng nào hoặc là đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu hoặc là đảng Yesh Atid - đảng về thứ 2 trong cuộc tổng tuyển cử, đảng đó sẽ có nhiều cơ hội lập chính phủ mới.

Theo giới phân tích, quyết định của người đứng đầu đảng Yamina có thể sẽ chấm dứt bế tắc chính trị hậu bầu cử ở Israel, đồng thời kết thúc luôn tham vọng trở thành Thủ tướng tại nhiệm lâu nhất ở Israel của ông Benjamin Netanyahu. Các nhà bình luận đánh giá, nếu thành công, đề xuất xây dựng chính phủ liên minh của đảng Yamina sẽ quy tụ một loạt đảng không cùng chính kiến từ đảng cánh tả, đảng cánh hữu và cả đảng trung dung trên chính trường Israel. Điểm chung duy nhất giữa các đảng liên minh này chính là “khao khát” chấm dứt cơ hội được tại nhiệm của Thủ tướng Netanyahu.

Sau cuộc tổng tuyển cử diễn ra ngày 23.3 vừa qua, không đảng nào giành đủ đa số ghế quá bán trong Quốc hội để tự thành lập chính phủ. Đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu dù giành được nhiều ghế nhất (52 ghế) song không đủ quá bán để thành lập chính phủ độc lập. Thời gian qua, ông Netanyahu đã nỗ lực đàm phán để thành lập chính phủ liên minh với một số đảng khác, kể cả đảng Yamina, song đến nay chưa thành công.

Lãnh đạo đảng Yesh Atid, ông Lapid sau đó được Tổng thống Israel giao nhiệm vụ thành lập chính phủ. Nhà lãnh đạo 57 tuổi này đang tìm kiếm một liên minh đa dạng mà giới truyền thông Israel gọi là khối “thay đổi”, bao gồm ông Bennett cũng như các nhà lập pháp Israel gốc Ảrập. Với quyết tâm hạ bệ Thủ tướng đương nhiệm, ông Lapid đã đề nghị chia sẻ quyền lực và để ông Bennett, 49 tuổi, phục vụ 2 năm đầu tiên trong nhiệm kỳ thủ tướng luân phiên.

Chính phủ mà ông Lapid muốn thành lập cũng có thể bao gồm đảng Xanh và Trắng trung dung của đối thủ Benny Gantz của Thủ tướng Netanyahu và đảng Hy vọng mới theo đường lối cứng rắn của đồng minh cũ là Gideon Saar. Đảng ủng hộ định cư của ông Avigdor Lieberman Yisrael Beitenu cũng như Công đảng vốn rất hùng mạnh trong lịch sử và đảng Meretz ôn hòa sẽ tham gia. Tuy nhiên, để thành công, thỏa thuận liên minh sẽ cần sự ủng hộ của một số nhà lập pháp Ảrập - Israel gốc Palestine để được thông qua trong cuộc bỏ phiếu xác nhận tại Quốc hội.

Các cuộc đàm phán thành lập chính phủ căng thẳng ở Israel diễn ra sau nhiều tuần xung đột leo thang giữa Israel và Palestine, bao gồm cuộc chiến 11 ngày bắn tên lửa từ Gaza và các cuộc không kích tàn phá của Israel. Cuộc chiến với lực lượng Hamas kết thúc bằng thỏa thuận đình chiến ngày 21.5, cũng như bạo lực ở Bờ Tây bị chiếm đóng và ở các thị trấn hỗn hợp Do Thái - Ảrập ở Israel, ban đầu dường như khiến Thủ tướng Netanyahu có nhiều khả năng nắm giữ quyền lực hơn.

Những kịch bản

Ngay sau tuyên bố của lãnh đạo đảng Yamina, Thủ tướng Netanyahu, người đã tại vị 12 năm liên tiếp với 3 nhiệm kỳ đã lên tiếng chỉ trích, cho rằng quyết định này có thể khiến Israel bị suy yếu. “Tôi đã nghe thấy ông Naftali Bennett nói gì. Ông ấy đang định hướng sai dư luận. Đừng bao giờ thành lập một chính phủ cánh tả. Một chính phủ như vậy sẽ chỉ làm suy yếu an ninh và tương lai của Israel. Thay vì xây dựng một chính phủ cánh tả, gây nguy hiểm cho nhà nước Israel, hãy xây dựng một chính phủ cực hữu sẽ tốt cho đất nước”. Thủ tướng Netanyahu đang phải đối mặt với cáo buộc tham nhũng, lừa dối và bất tín. Nếu không giành được vị trí đứng đầu Nội các, ông sẽ phải đối mặt với nguy cơ đứng trước các phiên tòa hình sự.

Theo nhà khoa học chính trị Gayil Talshir thuộc Đại học Hebrew, Israel đang “gần hơn bao giờ hết” với sự thay đổi liên minh cầm quyền. Ông nhận định thêm, “Thủ tướng Netanyahu đang trong thế tuyệt vọng”. Tuy nhiên, bản thân liên minh của ông Lapid cũng gặp một số trở ngại. Một số nhà lập pháp cánh hữu phản đối quan hệ đối tác với các chính trị gia thuộc cộng đồng người Ảrập thiểu số của Israel, chiếm khoảng 1/5 dân số. Cuộc xung đột ở Gaza gần đây đã làm dấy lên bất đồng giữa người Israel gốc Do Thái và Israel gốc Ảrập ở các thành phố hỗn hợp.

Các chính trị gia Ảrập cũng bị chia rẽ về việc gia nhập Chính phủ do ông Bennett đứng đầu, người vốn ủng hộ việc mở rộng các khu định cư của Israel ở Bờ Tây bị chiếm đóng, nơi người Palestine hy vọng thành lập nhà nước. Ngay cả với sự hỗ trợ từ đảng Ảrập, liên minh mới ở Israel cũng khó có thể đảo ngược nhiều năm xây dựng khu định cư của Israel hoặc sớm mang lại hòa bình với Hamas ở Gaza.

Nếu phe chống Thủ tướng Netanyahu không thành lập được Chính phủ đúng hạn (vào ngày 2.6), các nhà lập pháp có thể bỏ phiếu (phải đạt đa số) để yêu cầu Tổng thống chọn một Thủ tướng mới. Một kịch bản khác cũng có thể xảy ra là đất nước phải tiếp tục quay trở lại bỏ phiếu trong cuộc tổng tuyển cử thứ 5 trong vòng hơn 2 năm.

Ngọc Minh