Kế thừa và đổi mới

Bám sát 7 nội dung cải cách

Theo đại diện Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan Lê Nguyễn Việt Hà - thành viên tổ biên tập, mặc dù thời gian xây dựng dự thảo Nghị định rất ngắn và diễn ra trong hoàn cảnh bùng phát của đại dịch Covid-19 nhưng do phạm vi dự thảo Nghị định rộng, có tác động lớn đến hoạt động nhập khẩu và tác động đến nhiều đối tượng, do vậy, ngoài lấy ý kiến bằng văn bản, Tổng cục Hải quan đã tổ chức nhiều cuộc họp trực tiếp và trực tuyến, hội thảo lấy ý kiến góp ý về dự thảo Nghị định. Tổng cục Hải quan đã nghiêm túc tổng hợp, phân tích, tiếp thu các ý kiến đóng góp và cũng có giải trình cụ thể các ý kiến để chỉnh lý Nghị định qua nhiều vòng dự thảo. Hiện nay, hồ sơ xây dựng dự thảo Nghị định đã hoàn thiện và được gửi Bộ Tư pháp thẩm định theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Dự thảo Nghị định được xây dựng trên nguyên tắc bám sát 7 nội dung cải cách tại Quyết định số 38/QĐ-TTg Phê duyệt Đề án Cải cách mô hình kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu. Những nội dung quy định tại dự thảo Nghị định không làm thay đổi mà còn nâng cao chức năng quản lý nhà nước của các bộ quản lý ngành, lĩnh vực đã được quy định tại Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật An toàn thực phẩm; Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, các luật chuyên ngành, thông qua tăng cường kết nối, chia sẻ thông tin giữa các cơ quan quản lý nhà nước, ứng dụng tối đa hệ thống công nghệ thông tin để đơn giản hóa, hiện đại hóa thủ tục kiểm tra, bảo đảm minh bạch thông tin, áp dụng đầy đủ, hiệu quả các phương pháp kiểm tra tiên tiến.

Đặc biệt, trình tự, thủ tục kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu tại dự thảo Nghị định kế thừa đầy đủ các nội dung đã được quy định tại Nghị định số 15/2018/NĐ-CP ngày 2.2.2018 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm. Chẳng hạn như quy định về tự công bố sản phẩm, đăng ký bản công bố sản phẩm; yêu cầu đối với sản phẩm động vật trên cạn, sản phẩm động vật thủy sản, sản phẩm thực vật nhập khẩu dùng làm thực phẩm; thủ tục đăng ký quốc gia, vùng lãnh thổ và cơ sở sản xuất, kinh doanh xuất khẩu thực phẩm vào Việt Nam và kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm tại nước xuất khẩu... 

Một trong những bước cải cách lớn trong lĩnh vực kiểm tra an toàn thực phẩm được quy định tại Nghị định số 15/2018/NĐ-CP là áp dụng 3 phương thức kiểm tra chặt, thông thường, giảm dựa trên nguyên tắc quản lý rủi ro và tính tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp. Đây là lần đầu tiên trong hoạt động kiểm tra chuyên ngành có áp dụng nguyên tắc đánh giá rủi ro và tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp. Do vậy, kế thừa quy định và thực tiễn tốt nêu trên và để thống nhất trong hoạt động kiểm tra chuyên ngành, dự thảo Nghị định đã mở rộng áp dụng các phương thức kiểm tra chặt, thông thường, giảm trong kiểm tra chất lượng. Việc xác định phương thức kiểm tra cũng được công khai trên Cổng thông tin một cửa quốc gia và doanh nghiệp có thể tự tra cứu để thực hiện thủ tục kiểm tra cho phù hợp với từng phương thức được thông báo. Đồng thời, dự thảo Nghị định cũng cho phép doanh nghiệp được sử dụng kết quả kiểm tra của hàng hóa đã nhập khẩu trước đó để thực hiện thủ tục cho các lô hàng nhập khẩu tiếp theo.

Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định cũng quy định về 22 trường hợp được miễn kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm. Đây là sự kế thừa đầy đủ các trường hợp miễn kiểm tra theo quy định của pháp luật hiện hành, đồng thời, bổ sung các trường hợp miễn kiểm tra đã phát sinh trong thực tế hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và công tác quản lý hải quan.

"Việc quy định như vậy nhằm cắt giảm chi phí, thời gian thông quan, tạo thuận lợi cho hoạt động nhập khẩu hàng hóa của doanh nghiệp nhưng vẫn phải bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ hợp lý sản xuất trong nước, quyền lợi và sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường, an ninh quốc gia trên cơ sở tuân thủ đúng quy định hiện hành, phù hợp với thông lệ quốc tế, công ước, hiệp định quốc tế mà Việt Nam đã ký kết, tham gia" - bà Lê Nguyễn Việt Hà nhấn mạnh.

Bảo đảm rõ ràng và minh bạch

Để bảo đảm quy định rõ ràng, minh bạch và phù hợp với các yêu cầu cải cách hành chính tại Quyết định 38/QĐ-TTg, dự thảo Nghị định đã làm rõ hơn về hồ sơ, trình tự, thủ tục tự công bố sản phẩm, đăng ký bản công bố sản phẩm, kiểm tra theo các phương thức kiểm tra chặt, giảm, thông thường và cách thức xử lý sau khi kiểm tra.

Cụ thể, việc tự công bố sản phẩm chỉ phải thực hiện đối với hàng hóa lần đầu nhập khẩu và được thực hiện tự động hoàn toàn trên Cổng thông tin một cửa quốc gia, bao gồm việc nộp hồ sơ và cấp thông báo tiếp nhận kèm mã số tự công bố sản phẩm. Đối với hàng hóa đã được cấp mã số tự công bố sản phẩm thì các lần nhập khẩu tiếp theo, tổ chức, cá nhân khai mã số tự công bố sản phẩm trên tờ khai hải quan khi làm thủ tục hải quan để được áp dụng phương thức kiểm tra thông thường, kiểm tra giảm. Đối với hàng hóa đã được cấp mã số đăng ký bản công bố sản phẩm thì các lần nhập khẩu tiếp theo, tổ chức, cá nhân được sử dụng mã số đăng ký bản công bố sản phẩm để được miễn kiểm tra an toàn thực phẩm nhập khẩu.

Theo đại diện Tổng cục Hải quan, quy định như dự thảo Nghị định nhằm bảo đảm các thủ tục kiểm tra an toàn thực phẩm sẽ được thực hiện hoàn toàn trên Cổng thông tin một cửa quốc gia và theo cơ chế tự động (thay vì việc thực hiện thủ công, theo nhiều hình thức khác nhau như tại Nghị định số 15/2018/NĐ-CP) và bảo đảm dữ liệu sẽ được quản lý, xử lý tập trung, không bị phân tán.

Dự thảo Nghị định còn cắt giảm nhiều chứng từ trong hồ sơ kiểm tra chất lượng và kiểm tra an toàn thực phẩm như cắt giảm 6/10 chứng từ mà tổ chức, cá nhân phải nộp, xuất trình khi thực hiện việc kiểm tra nhà nước về chất lượng; bỏ quy định nộp bản sao danh mục hàng hóa (Packing list) đối với hàng hóa áp dụng phương thức kiểm tra chặt của an toàn thực phẩm. Đối với hàng hóa áp dụng phương thức kiểm tra giảm thì chỉ những lô hàng phải kiểm tra mới phải nộp hồ sơ (thay vì như hiện nay là lô hàng nào cũng phải nộp đủ hồ sơ). Việc cắt giảm các chứng từ này giúp đơn giản và minh bạch hồ sơ, tránh tùy tiện trong quá trình thực hiện.