Kết thúc cuộc chiến 2 thập kỷ

Vì sao Mỹ kéo dài hạn rút quân?

Ngày rút quân mới là ngày tưởng niệm 20 năm nước Mỹ bị Al Qaeda tấn công vào tòa tháp đôi gây chấn động thế giới, ngày 11.9.2001. Đây chính là sự kiện đã châm ngòi cho cuộc chiến của Mỹ ở Afghanistan. Trong bài phát biểu tuần trước, Tổng thống Mỹ Biden đã báo hiệu ông có thể bỏ qua thời hạn ngày 1.5 mà chính quyền của cựu Tổng thống Donald Trump và Taliban đã thương lượng hồi tháng 2.2020, vì việc rút 2.500 quân còn lại rõ ràng sẽ rất khó khăn và có khả năng không an toàn. Theo thỏa thuận mà chính quyền tiền nhiệm đạt được, Mỹ đồng ý rút hết lực lượng của mình tại Afghanistan, đổi lại Taliban cam kết sẽ cắt đứt quan hệ với Al Qaeda và chấm dứt các cuộc tấn công nhằm vào lực lượng Mỹ.

Hiện nhiều quan chức Mỹ đổ lỗi cho Taliban vì đã không tuân thủ các cam kết giảm bạo lực và một số đã cảnh báo về mối liên hệ dai dẳng của Taliban với Al Qaeda. Trong tuyên bố tháng trước, Taliban đe dọa sẽ nối lại hành động thù địch chống lại quân đội nước ngoài ở Afghanistan nếu họ không đáp ứng thời hạn ngày 1.5. Nhưng Tổng thống Biden vẫn ấn định một ngày rút quân trong thời gian ngắn sau đó để giảm bớt lo ngại của Taliban rằng ông sẽ kéo dài quá trình này.

Theo các nguồn tin của Reuters, việc rút quân cuối cùng sẽ dựa trên một số bảo đảm an ninh và nhân quyền nhất định trước khi quyết định trên được chính thức hóa. Mới đây, Thư ký báo chí Nhà Trắng Jen Psaki cho biết: Cách tiếp cận của Tổng thống và quyết định của ông được thực hiện thông qua tham vấn chặt chẽ với các nhà lãnh đạo quân sự, với đội ngũ an ninh quốc gia cũng như các đối tác và đồng minh trên toàn thế giới. Và mục tiêu của Tổng thống là bảo đảm Mỹ tập trung vào các mối đe dọa mà nước này đang phải đối mặt. Mỹ đang thực hiện điều đó với các đối tác và đồng minh của mình.

Phía Taliban từ chối bình luận với Reuters về quyết định của Tổng thống Biden, nói rằng họ chưa được thông báo về quyết định của Mỹ. Theo Al Jazeera, ông Omar Samad, một thành viên cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương và là cựu quan chức ngoại giao Afghanistan, cho biết vẫn chưa rõ lãnh đạo Taliban cũng như các thành viên của nhóm cảm thấy như thế nào về sự trì hoãn rút quân của Mỹ. Trong khi đó, các quan chức ở Afghanistan đang chuẩn bị cho việc rút quân. Một nguồn tin giấu tên cho biết: “Chúng tôi sẽ phải tiếp tục tồn tại sau tác động của quyết định này và nó không nên được coi là chiến thắng hay sự tiếp quản của Taliban”.

Hôm 13.4, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố sẽ tổ chức một cuộc họp tại Afghanistan từ ngày 24.4 - 4.5 để bắt đầu nỗ lực chấm dứt chiến tranh và cùng nhau đưa ra một dàn xếp chính trị khả thi. Liên Hợp Quốc và Qatar cũng có mặt trong sự kiện này và Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ thông tin rằng Chính phủ Afghanistan và Taliban sẽ tham dự dù phía Taliban cho biết họ chưa đưa ra cam kết. Taliban đã rút khỏi hội nghị diễn ra hôm nay (16.4) tổ chức tại Istanbul.

Vẫn còn nhiều lo ngại

Theo các con số chính thức, hiện chỉ có khoảng 2.500 lính Mỹ ở Afghanistan, giảm so với mức cao nhất là hơn 100.000 vào năm 2011. Ngoài ra còn có 7.000 binh sĩ thuộc các lực lượng nước ngoài đóng quân ở đây, phần lớn thuộc NATO.

Năm 2001, Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là George W. Bush đã cử quân đội Mỹ đến Afghanistan để lật đổ các thủ lĩnh Taliban chỉ vài tuần sau vụ tấn công ngày 11.9. Các lực lượng Mỹ đã truy lùng và tiêu diệt thủ lĩnh Al Qaeda Osama bin Laden ở Pakistan năm 2011 trong nhiệm kỳ Tổng thống Barack Obama. Với cuộc xâm lược Iraq do Mỹ dẫn đầu năm 2003 theo lệnh của Tổng thống Bush, quân đội Mỹ bắt đầu thời kỳ kéo dài nhiều năm chiến đấu đồng thời với hai cuộc chiến tranh lớn. Tuy nhiên, quân đội Mỹ rời Iraq vào năm 2011 dưới thời chính quyền ông Obama, mặc dù một số binh lính đã được triển khai dưới thời Tổng thống Donald Trump để đối phó với mối đe dọa từ các chiến binh Nhà nước Hồi giáo.

Giống như ông Trump, ông Biden trong chiến dịch tranh cử từng hứa hẹn sẽ chấm dứt các cuộc chiến “kéo dài vô tận” của nước Mỹ. Cuộc xung đột tại Afghanistan đã ngốn của nước Mỹ hơn 2 nghìn tỷ USD và khiến hơn 2.300 binh sĩ nước này thiệt mạng.

Nhiều người Cộng hòa, vốn trước đó chỉ trích kế hoạch rời Afghanistan của ông Trump, đã nhanh chóng phản đối thời gian biểu rút quân của Tổng thống Biden. Lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell đã tỏ thái độ gay gắt trên Twitter: “Những kẻ khủng bố nước ngoài sẽ không để nước Mỹ yên, chỉ đơn giản là vì các chính trị gia của chúng ta đã quá mệt mỏi khi phải chiến đấu với chúng. Tổng thống cần giải thích cho người dân Mỹ hiểu việc từ bỏ các đối tác của chúng ta và rút lui khi đối mặt với Taliban sẽ giúp nước Mỹ an toàn hơn như thế nào”.

Mặc dù các tổng thống liên tiếp của Mỹ đã tìm cách tách ra khỏi Afghanistan, nhưng hy vọng đó bị xáo trộn bởi những lo ngại về lực lượng an ninh Afghanistan, nạn tham nhũng phổ biến ở nước này và sự phục hồi của Taliban vốn đang trú ẩn an toàn qua biên giới ở Pakistan.

Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Mỹ Bob Menendez, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, cũng tỏ ra do dự về việc Mỹ rời Afghanistan trước khi đạt được các mục tiêu, dù đã phải trả “quá nhiều máu và ngân sách quốc gia”. Theo ông, Mỹ nên cắt hỗ trợ tài chính cho Afghanistan “nếu có sự tụt lùi về xã hội dân sự, các quyền mà phụ nữ đã đạt được”. Dưới sự cai trị của Taliban trước đây, quyền của phụ nữ và trẻ em gái đã bị hạn chế. Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Dân chủ Jack Reed, Chủ tịch Ủy ban Dịch vụ vũ trang Thượng viện, gọi đây là quyết định rất khó khăn đối với Tổng thống Biden.

Mặc dù vậy, Thượng nghị sĩ Dân chủ Jeanne Shaheen, một thành viên thâm niên của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, cũng là đồng minh thân cận của tổng thống, vẫn tỏ ra “rất thất vọng” trước quyết định. Bà cho rằng, Mỹ “đã hy sinh quá nhiều” khi rời đi mà không bảo đảm được tương lai an toàn ở Afghanistan và “nó làm xói mòn cam kết của chúng ta với người dân Afghanistan, đặc biệt là phụ nữ”. Bà thúc giục chính quyền Tổng thống Biden “thực hiện mọi nỗ lực từ nay đến tháng 9” để bảo vệ tiến độ đã đạt được.