Trong một thời gian dài sổ hộ khẩu được coi là "vật bất ly thân" khi công dân thực hiện một số thủ tục liên quan đến đăng ký kết hôn, khai sinh, xin học đúng tuyến, đất đai… Có những thủ tục liên quan đến hộ khẩu không cần thiết đã làm kéo dài thời gian giải quyết thủ tục hành chính của công dân. Người dân phải chịu những chi phí từ yêu cầu thủ tục sao chép, công chứng giấy tờ liên quan đến sổ hộ khẩu. Thực trạng này cũng được Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm thẳng thắn nhận định trên diễn đàn Quốc hội Khóa XIV. Bộ trưởng cho rằng, với sổ hộ khẩu hiện nay có rất nhiều những quy định khác đi theo mà người ta thường hay nói là “ăn theo”.
Không khó để liệt kê những thủ tục “ăn theo” liên quan đến sổ hộ khẩu mà người dân phải tuân thủ trong suốt thời gian qua. Cùng với đó là chi phí, thời gian của người dân cũng bị tiêu tốn vào những thủ tục mang tính thủ công, rườm rà không cần thiết. Do đó, việc chuyển quản lý dân cư từ sổ hộ khẩu giấy sang quản lý bằng số hóa, thông qua Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và mã số định danh cá nhân được người dân rất ủng hộ. Đây là bước tiến lớn trong quản lý dân cư theo hướng hiện đại. Điều này mang lại lợi ích đôi đường, không chỉ thuận lợi cho người dân, mà còn lợi cho cả cơ quan nhà nước.
Việc quản lý cư trú theo phương thức mới bằng việc sử dụng mã số định danh cá nhân để truy cập, cập nhật, điều chỉnh trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, công dân được giảm thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký cư trú. Theo đó, bỏ hoàn toàn 7 thủ tục: cấp đổi sổ hộ khẩu; cấp lại sổ hộ khẩu; cấp giấy chuyển hộ khẩu; cấp đổi sổ tạm trú; cấp lại sổ tạm trú; điều chỉnh những thay đổi trong sổ tạm trú; gia hạn tạm trú. Công dân không cần mang theo các loại giấy tờ có chứa thông tin cá nhân đã thể hiện trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cũng như không phải sao y chứng thực các loại giấy tờ này khi thực hiện thủ tục hành chính hoặc tham gia giao dịch dân sự mà chỉ cần mang theo thẻ Căn cước công dân hoặc cung cấp mã số định danh cá nhân cho cơ quan chức năng để thực hiện. Ngoài ra, công dân được tra cứu thông tin về đăng ký cư trú của bản thân và cấp giấy tờ xác nhận về cư trú theo yêu cầu chính đáng của mình; được cơ quan đăng ký, quản lý cư trú cập nhật, điều chỉnh thông tin trên Cơ sở dữ liệu về cư trú, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư theo yêu cầu chính đáng của mình.
Việc chuyển đổi cách quản lý dân cư mới này không chỉ mang lại lợi ích cho người dân mà cơ quan nhà nước cũng được hưởng lợi. Với phương thức quản lý này, sẽ góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về dân cư và giảm thiểu chi phí cho các cơ quan hành chính nhà nước trong việc khai thác dữ liệu về dân cư, giảm nguồn lực, chi phí để thực hiện nhập các trường thông tin trùng lặp về công dân. Cùng với đó, giảm chi phí để lưu trữ khối lượng hồ sơ, giấy tờ tại cơ quan hành chính nhà nước; tạo sự kết nối, chia sẻ thông tin về dân cư giữa các ngành, các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đặc biệt, với cách quản lý số hóa này sẽ công khai, minh bạch tất cả các thủ tục hành chính, đẩy mạnh giải quyết thủ tục hành chính công qua mạng, giảm thiểu nhũng nhiễu, tiêu cực không đáng có.
Luật Cư trú đã có hiệu lực thi hành. Những lợi ích của quản lý dân cư bằng số hóa là không thể bàn cãi. Điều quan trọng là các cơ quan cần phải phối hợp chặt chẽ triển khai cho hiệu quả, để người dân và cơ quan nhà nước cùng được hưởng lợi.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
