Gần đây, trên các phương tiện thông tin đại chúng liên tục phản ánh các trường hợp người dân mua nhà, đất thông qua đấu giá là tài sản thi hành án nhưng không nhận được nhà, đất dù đã trả đủ tiền và hoàn thiện các thủ tục có liên quan. Điều này gây bức xúc, bất bình trong xã hội, đặc biệt là người dân nghi ngờ về tính thượng tôn, nghiêm minh của pháp luật.
Theo thống kê của cơ quan chức năng thì việc giao được tài sản thi hành án là nhà, đất sau khi đấu giá thành công chiếm tỷ lệ rất thấp. Thậm chí nhiều trường hợp cơ quan thi hành án đã cưỡng chế giao xong nhà, đất nhưng bị người phải thi hành án ngang nhiên chiếm lại mà cơ quan chức năng đành bó tay!
Có thể nói, nguyên nhân để xảy ra tình trạng trên là do có vi phạm trình tự, thủ tục kê biên, đấu giá hoặc người phải thi hành án chống đối quyết liệt, cản trở không giao nhà hoặc việc tổ chức đấu giá không đảm bảo công khai, minh bạch ảnh hưởng đến quyền lợi của người phải thi hành án… Tuy nhiên, chủ yếu vẫn là do việc thực hiện pháp luật về vấn đề này chưa nghiêm, vô tình tạo ra tiền lệ xấu, cản trở việc thực thi pháp luật. Nhiều trường hợp chấp hành viên, cơ quan thi hành án và các cơ quan có liên quan thiếu kiên quyết, thiếu trách nhiệm trong việc tổ chức thi hành án ảnh hưởng đến quyền lợi của người trúng đấu giá, người mua được tài sản thi hành án.
Điều 165 Luật Thi hành án dân sự quy định: “Người phải thi hành án cố ý không chấp hành bản án, quyết định; không tự nguyện thi hành các quyết định về thi hành án thì tùy theo tính chất và mức độ vi phạm mà bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Cơ quan, tổ chức, cá nhân không thực hiện các quyết định về thi hành án thì tùy theo tính chất và mức độ vi phạm mà bị xử phạt vi phạm hành chính, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường; nếu là cá nhân thì còn có thể bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự”.
Cùng với pháp luật thi hành dân sự, thì Điều 380 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về tội không chấp hành án đã rất rõ ràng, “Người nào có điều kiện mà không chấp hành bản án hoặc quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật mặc dù đã bị áp dụng biện pháp cưỡng chế theo quy định của pháp luật hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau: Chống lại chấp hành viên hoặc người đang thi hành công vụ; dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt; tẩu tán tài sản” thì bị phạt tù từ 2 năm đến 5 năm”.
Như vậy, hành lang pháp luật đã đầy đủ, vấn đề đặt ra ở đây việc thực thi các quy định pháp luật, chế tài này như thế nào mà thôi. Để xử lý dứt điểm, triệt để tình trạng người mua trúng đấu giá mà không được giao nhà, cơ quan chức năng cần triển khai đồng bộ, quyết liệt các biện pháp. Trước hết, cần nâng cao tinh thần trách nhiệm, năng lực của đội ngũ chấp hành viên, cán bộ cơ quan thi hành án trong quá trình tổ chức thi hành án. Đồng thời, xử lý nghiêm đối với các hành vi vi phạm pháp luật về trình tự, thủ tục thi hành án, đặc biệt là tình trạng tiêu cực, nhũng nhiễu, vòi vĩnh trong tổ chức thi hành án. Mặt khác, xử lý kiên quyết, nghiêm khắc đối với hành vi chống đối, cản trở việc kê biên, đấu giá, nhất là hành vi không giao nhà hoặc chiếm lại nhà khi cơ quan thi hành án đã cưỡng chế xong của những người phải thi hành án. Theo đó, phải xử lý trách nhiệm hình sự đối với hành vi không chấp hành bản án hoặc chiếm lại tài sản đã đấu giá thành.
