Phải chống được nghẽn lệnh rồi mới tính tiếp

"Chúng tôi nợ nhiều lời xin lỗi!”

Lý giải tình trạng nghẽn lệnh liên tục thời gian qua, Tổng giám đốc HOSE Lê Hải Trà cho biết: điều này là do sự quá tải của hệ thống.

Cụ thể, mỗi hệ thống được thiết kế dựa trên nhiều nền tảng và tham số khác nhau. Hệ thống HOSE liên quan đến tham số cơ bản là số lượng lệnh mà hệ thống có thể xử lý trong một ngày giao dịch tối đa 900.000 lệnh, bao gồm cả lệnh đặt mua, sửa, hủy giao dịch. Chính vì vậy, cùng một số lượng lệnh khớp trên thị trường nhưng giá trị hoàn toàn khác nhau. Đó là lý do vì sao khi lệnh ở con số nhất định là bị nghẽn.

Cũng theo ông Trà, tỷ lệ sửa, hủy lệnh chiếm tới 1/3 tổng số lệnh giao dịch trong ngày, tương ứng khoảng 300.000 lệnh. Như vậy, thực tế số lượng lệnh được khớp chỉ khoảng 600.000 lệnh. Sau sự kiện nghẽn lệnh ngày 1.6 vừa qua, với việc điều chỉnh, kiểm soát việc sửa, hủy lệnh đã giảm số lượng lệnh sửa, hủy từ 33% xuống dưới 10%, tức là có thêm 200.000 lệnh được khớp trên thị trường. Đây là lý do có những phiên giá trị giao dịch tăng lên 30.000 tỷ đồng.

Lý giải tình trạng nghẽn lệnh không xảy ra cùng lúc với tất cả công ty chứng khoán, ông Trà cho biết điều này liên quan đến việc phân bổ số lượng lệnh đối với từng công ty. Nếu công ty nào sử dụng hết lượng phân bổ thì xảy ra nghẽn lệnh. Do vậy, có trường hợp công ty chứng khoán lớn bị nghẽn lệnh song công ty nhỏ lại vẫn hoạt động bình thường vì chưa sử dụng hết quota.

Nhìn rộng hơn, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Trần Văn Dũng cho rằng 20 năm qua vẫn chưa làm xong hệ thống mới cho HOSE khiến hệ thống bị nghẽn trước hết là bởi giới hạn về nhận thức. Chính bởi nhận thức chưa thấu đáo, trong khi cơ quan quản lý cầu toàn muốn tạo ra hệ thống hiện đại, đồng bộ và toàn diện dẫn đến việc chuẩn bị có nhiều vấn đề. Trong quá trình thực hiện không lường hết được tình hình, triển khai dự án có những lúc chưa thực sự quyết liệt khiến dự án bị chậm lại.

Ông Dũng xác nhận, ngay khi sự cố nghẽn lệnh ở HOSE xảy ra, lãnh đạo Bộ Tài chính rất sát sao chỉ đạo xử lý nhanh nhất, hiệu quả nhất, coi đó là trường hợp khẩn cấp quốc gia cần phải tập trung mọi nguồn lực, mọi nỗ lực để xử lý dứt điểm. Mục tiêu cao nhất là không được để thị trường ngừng nghỉ ngày nào và tạo điều kiện tối đa để nhà đầu tư giao dịch. “Tình huống nghẽn lệnh xảy ra, chúng tôi không chỉ nợ nhà đầu tư một lời xin lỗi mà nhiều lời xin lỗi”, ông Dũng nói, đồng thời xác nhận: “Phải chống được nghẽn lệnh đã rồi mới tính tiếp. Nghẽn lệnh là ưu tiên số một”. Do vậy, nhiều chương trình dài hạn đã hẹn trước nhưng vẫn đành gác lại như xây dựng chiến lược cho 10 năm tới.

Có hay không tình trạng phân biệt đối xử?

Một vấn đề được dư luận quan tâm là liệu có tình trạng phân biệt đối xử giữa các công ty chứng khoán? Ông Lê Hải Trà phân tích: khi xảy ra tình trạng nghẽn, các lệnh phải xếp hàng vào hệ thống nhưng việc sửa, hủy lệnh gây lỗi với các lệnh đã khớp. Thiết kế hệ thống có ngưỡng chịu lỗi nhất định và nếu quá ngưỡng có thể gây sụp đổ hệ thống. Vì thế HOSE đã phải đóng cửa hệ thống giao dịch phiên chiều ngày 1.6.

Theo quy định hiện hành, nếu số lượng lỗi của một công ty chứng khoán vượt quá ngưỡng cho phép thì HOSE được phép ngắt kết nối hệ thống với công ty chứng khoán. “Không ai muốn điều đó xảy ra. HOSE cũng đã ra nhiều công văn nhắc nhở các công ty chứng khoán chủ động kiểm soát lệnh sửa, hủy để hạn chế lỗi 2G mà hệ quả có thể bị ngắt giao dịch. Các công ty chứng khoán cũng đã hưởng ứng tích cực”, ông Trà xác nhận và cho rằng, ở đây có sự khác biệt giữa cơ chế phối hợp chung tay kiểm soát vấn đề với việc ra một mệnh lệnh hành chính.

Chẳng hạn, Bộ Tài chính hay Ủy ban Chứng khoán Nhà nước có thể ra mệnh lệnh hành chính là cấm sửa, hủy và buộc Sở phải tuân thủ tuyệt đối. Song đây là nỗ lực cùng nhau kiểm soát việc sửa, hủy lệnh. “Mỗi công ty có cách làm khác nhau vì hệ thống khác nhau nên có sự khác biệt giữa công ty này với công ty khác”, ông Trà giải thích thêm.

Sẵn sàng vận hành hệ thống mới

Để xử lý sự cố nghẽn lệnh tại HOSE, Bộ Tài chính đã lập Tổ công tác xử lý dứt điểm sự cố do Thứ trưởng Huỳnh Quang Hải làm Trưởng ban, đồng thời giao Công ty CP Hệ thống thông tin FPT (FPT IS) thực hiện, mục tiêu xử lý trong 100 ngày.

Chủ tịch HĐQT FPT IS Dương Dũng Triều cho biết, phương án được chọn là mang hệ thống của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) chỉnh sửa để phù hợp với quy chế giao dịch của HOSE và để phù hợp với cổng kết nối giữa công ty chứng khoán với HOSE cũng như các ứng dụng của HOSE.

Hiện FPT IS đang tiến hành giai đoạn cuối cùng của kế hoạch 100 ngày là chạy thử hệ thống và chạy giả lập với các công ty chứng khoán. So với hệ thống cũ của Thái Lan, hệ thống mới này sẽ giúp HOSE có thể đạt 3 - 5 triệu lệnh/ngày. Bên cạnh đó, bỏ cơ chế phân bổ lệnh, các công ty chứng khoán được đẩy theo đúng năng lực lệnh của họ đang có. Đồng thời, chúng ta có thể làm chủ hệ thống giám sát, biết được lỗi ở đâu và khắc phục được ngay. Khi thị trường sắp quá tải có thể chủ động nâng cấp ứng dụng và thay đổi thuật toán để đáp ứng năng lực thị trường.

Đến thời điểm này, các công ty chứng khoán như SHS, VNDIRECT… xác nhận đã sẵn sàng cho sự tương thích với hệ thống công nghệ mới do FPT IS triển khai vận hành đối với HOSE.

Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Trần Văn Dũng cho biết, chiều cùng ngày Tổ công tác xử lý sự cố nghẽn lệnh sàn HOSE họp để ra quyết định cuối cùng. Mục tiêu là cuối tháng 6 đầu tháng 7 sẽ đưa vào vận hành hệ thống mới do FPT IS triển khai, “không để chậm hơn”.