Việc giáo dục truyền thông cho trẻ em và gia đình và nhà trường là đặc biệt quan trọng. Chúng ta phòng ngừa từ gốc rễ chứ không để xảy ra các sự việc xâm hại đau lòng rồi mới đi xử lý, răn đe. Đây là nhấn mạnh của các đại biểu tại Tọa đàm trực tuyến “an toàn cho trẻ em gái – phòng tránh quấy rối, xâm hại trẻ em do Mạng lưới Ngăn ngừa và Ứng phó Bạo lực Giới tại Việt Nam (GBVNet) phối hợp với Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển Bền vững (MSD), Tổ chức Plan Intenational, Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng khoa học về Giới – Gia đình – Phụ nữ tổ chức.
86% số trẻ bị xâm hại bởi chính người thân, quen
Xâm hại trẻ em là một vấn đề nóng tại Việt Nam thời gian qua. Đây cũng là lý do tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội Khóa XIV, Quốc hội đã tiến hành giám sát tối cao việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em. Theo báo cáo của Bộ Công an, năm 2014 có 1.544 vụ, năm 2015 có 1.355 vụ, năm 2016 có 1.248 vụ, năm 2017 có 1.370 vụ, và năm 2018 có 1.269 vụ xâm hại tình dục. Theo thông tin do Tổng đài điện thoại quốc gia về bảo vệ trẻ em 111 công bố, trong năm 2017-2018, 86% số trẻ bị xâm hại bởi thủ phạm là chính người thân, người quen. Trong đó, người quen, hàng xóm chiếm 59%; giáo viên, nhân viên nhà trường là 6%; đặc biệt, trên 21% là người thân trong gia đình. Thêm vào đó, tình trạng bạo lực, bắt nạt trẻ em trên không gian mạng ngày càng gia tăng. Báo cáo của Quốc hội cho biết, trung bình mỗi ngày có 720.000 hình ảnh và các đăng tải có nội dung bạo lực và xâm hại đối với trẻ em. Những số liệu này cho thấy, dù trẻ em là đối tượng được quan tâm đặc biệt, nhiều chính sách bảo vệ trẻ em được ban hành, song số lượng trẻ em bị bạo lực, bị xâm hại tình dục vẫn xảy ra, với diễn biến khó lường.
Các diễn ra tham gia tại Tọa đàm
Nhận định về tình hình xâm hại đối với trẻ em thời gian qua, bà Khuất Thu Hồng – Chủ tịch Mạng lưới GBVNet cho rằng, chúng ta đã có rất nhiều nỗ lực, cố gắng để thay đổi, nhưng cần nhìn nhận rằng tình trạng bạo lực phụ nữ và trẻ em gái vẫn đang diễn ra cùng với sự phát triển của xã hội với tính chất phức tạp hơn và khó đối phó hơn.
“Với chiến dịch Hành động ngay cùng GBVNet bảo vệ trẻ em khỏi xâm hại tình dục”, chúng tôi kêu gọi sự tham gia của toàn xã hội, không chỉ là các cơ quan chuyên trách về bảo vệ phụ nữ và trẻ em, mà còn cả các bậc phụ huynh, giáo viên, chính bản thân trẻ em và cộng đồng cùng tham gia đẩy lùi nạn xâm hại, quấy rối trẻ em, để những câu chuyện, những vụ việc đau lòng không còn tiếp diễn, để mọi trẻ em lớn lên trong một môi trường an toàn, được vui chơi, được sống mà không phải lo sợ bất kì điều gì”, bà Khuất Thu Hồng nói.
Bảo vệ trẻ em là trách nhiệm của mọi người, mọi nhà và toàn xã hội
Là người có nhiều năm kinh nghiệm trong việc hỗ trợ nạn nhân bị xâm hại tình dục, bà Nguyễn Vân Anh – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng khoa học về Giới – Gia đình – Phụ nữ và Vị thành niên (CSAGA) chia sẻ: trước những vụ việc đau lòng liên quan đến bạo lực, xâm hại trẻ em, chúng ta thường đưa ra những lời cảm thán, đau xót và giật mình trước những con số báo cáo, nhưng chúng ta lại quên ngay sau đó và thờ ơ khi cho rằng đó không phải chuyện nhà mình.
Bà Nguyễn Vân Anh đặc biệt nhấn mạnh, việc bảo vệ trẻ em là việc không của riêng ai, là trách nhiệm của mọi người, mọi nhà và toàn xã hội. Trẻ em, dù là trai hay gái, dù ở độ tuổi nào cũng đều cần bảo vệ, bởi mọi sự xâm hại, quấy rối đều sẽ để lại những vết thương rất sâu trong lòng trẻ em.
“Tôi tin rằng nếu mỗi chúng ta đều có ý thức với việc lên tiếng tố giác các hành vi xâm hại, quấy rối và nhận thức được trách nhiệm bảo vệ trẻ em, những trường hợp đau lòng sẽ giảm đi rất nhiều”, bà Vân Anh nhận định.
Trong khi đó, bà Nguyễn Phương Linh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển Bền vững (MSD) chỉ ra một hạn chế hiện nay trong truyền thông liên quan đến xâm hại tình dục trẻ em tại Việt Nam, đó là việc truyền thông vẫn mang tính lý thuyết. Thậm chí, nhiều khi né tránh các vấn đề giáo dục tình dục, giới tính của trẻ em vì cho là nhạy cảm, trẻ em không biết gì. Đây là quan niệm cần nên xóa bỏ và phải nhìn thẳng vào vấn đề, hành động ngay. Thay vào đó, việc giáo dục trẻ về giới tính, gọi tên chính xác các bộ phận, tôn trọng cơ thể mình và người khác, các kỹ năng phòng chống xâm hại tình dục trẻ em, xử lý các tình huống cần được đưa vào trong nhà trường và gia đình càng sớm càng tốt. Ngoài ra, phương pháp cũng cần cải tiến thân thiện với gia đình và trẻ em như trò chơi, cuộc thi xử lý tình huống, phim hoạt hình, ứng dụng trò chơi… để trẻ dễ tiếp thu, dễ nhớ. Nếu việc giáo dục truyền thông cho trẻ em, gia đình, nhà trường và cộng đồng được làm tốt, chúng ta có thể xây dựng 1 tấm khiên, sức đề kháng và tự bảo vệ cho trẻ em.
Trong khi đó, bà Đào Thị Bảo Thư - Tổ chức Plan International cho rằng, chúng ta cần nhận thức rằng, mọi hành vi khiến cho trẻ em cảm thấy không thoải mái, kể cả sự trêu chọc, đụng chạm thoáng qua đều là xâm hại, quấy rối và sẽ để lại những ảnh hưởng tiêu cực đến suy nghĩ, cuộc sống và trải nghiệm của các em. Vì vậy, hãy lên tiếng. Trẻ em chính là những nhân tố của sự thay đổi, với mục tiêu các em sẽ trở thành thủ lĩnh của sự thay đổi vì bình đẳng giới và vì quyền của trẻ em gái.
Làm thế nào để bảo vệ trẻ em khỏi bị xâm hại? Đây là vấn đề đã được đặt ra, trách nhiệm không còn là của riêng cá nhân, cơ quan nào mà cần sự vào cuộc của cả cộng đồng. Tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết về việc tiếp tục tăng cường hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em. Theo đó, nghị quyết cũng giao nhiệm vụ cho từng cơ quan, tổ chức có trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ này. Nghị quyết của Quốc hội đã có, phần việc còn lại là việc triển khai thực hiện của các cơ quan, tổ chức có liên quan. Và cần phải nhấn mạnh rằng, mục đích của việc phòng, chống xâm hại trẻ em là cần phải phòng ngừa từ gốc rễ chứ không để xảy ra các sự việc xâm hại đau lòng rồi mới đi xử lý, răn đe. Vì khi ấy, có thể mọi việc đã trở nên quá muộn.
