Siết phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ

“Vàng thau lẫn lộn”

Thời gian qua, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã có sự phát triển mạnh mẽ. Dữ liệu công bố của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho thấy, 7 tháng đầu năm nay, có 376 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp trong nước với tổng giá trị phát hành đạt 235.094 tỷ đồng, tăng gần 31% so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, có 364 đợt phát hành riêng lẻ với tổng giá trị phát hành là 225.509 tỷ đồng, 13 đợt phát hành ra công chúng giá trị 9.584 tỷ đồng và 3 đợt phát hành trái phiếu ra thị trường nước ngoài tổng giá trị 1 tỷ USD.

Trong bối cảnh chịu tác động lớn của đại dịch Covid-19, nếu không có kênh trái phiếu sẽ trở thành gánh nặng lớn cho ngân hàng, nhiều doanh nghiệp sẽ quỵ - Chủ tịch HĐQT Fiin Ratings (FiinGroup) Nguyễn Quang Thuân nhìn nhận. Bởi lẽ, tính riêng giá trị phát hành đang lưu hành, số dư trái phiếu so với dư nợ ngân hàng chiếm khoảng 12%, tính trên phần dư nợ trung và dài hạn chiếm khoảng hơn 30%. Rõ ràng, phát hành trái phiếu là cơ hội giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn đầu tư phát triển.

Tuy vậy, trên thực tế vẫn còn tình trạng “vàng thau lẫn lộn”, đại diện Bộ Tài chính xác nhận. Dữ liệu từ công bố thông tin khi phát hành trái phiếu của các doanh nghiệp cho thấy, một số doanh nghiệp có kết quả sản xuất kinh doanh lỗ, một số doanh nghiệp phát hành trái phiếu không có tài sản bảo đảm.

Tính chung 8 tháng qua, có 5/177 doanh nghiệp phát hành có kết quả kinh doanh năm liền kề trước năm phát hành lỗ song trái phiếu của các doanh nghiệp này đều có tài sản bảo đảm hoặc bảo lãnh thanh toán. Khối lượng trái phiếu không có tài sản bảo đảm chiếm 51% tổng khối lượng phát hành, trong đó có đến 90% trái phiếu không có tài sản bảo đảm là trái phiếu do tổ chức tín dụng và công ty chứng khoán phát hành.

Tập trung kiểm tra, giám sát

Các chuyên gia dự báo, dư địa phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời gian tới rất lớn, kèm theo đó là những rủi ro không nhỏ. Nhằm hạn chế rủi ro, bảo vệ nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân không có khả năng phân tích, đánh giá rủi ro, Bộ Tài chính đã đẩy mạnh thông tin tuyên truyền. Song song với đó, Bộ cũng trình Chính phủ báo cáo Quốc hội quy định thống nhất tại Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp theo hướng chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ. Điều này vừa bảo vệ nhà đầu tư vừa giảm thiểu rủi ro của thị trường tài chính nói chung, khi các doanh nghiệp không thể phát hành trái phiếu huy động vốn bằng mọi giá.

Mới đây nhất, ngày 1.9.2021, Bô trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã ký công văn số 10059/BTC-VP gửi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Vụ Tài chính ngân hàng và Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam yêu cầu tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Theo đó, Vụ Tài chính ngân hàng chủ trì, phối hợp với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các đơn vị triển khai các quy định mới về phát hành trái phiếu doanh nghiệp tại Nghị định số 153/2020/NĐ-CP. Nghiên cứu, tiếp tục hoàn thiện các quy định về quản lý, giám sát thị trường trái phiếu doanh nghiệp; trong đó tập trung xây dựng các biện pháp thanh tra, giám sát, thắt chặt việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ không có tài sản bảo đảm hoặc chất lượng tài sản bảo đảm và uy tín của doanh nghiệp phát hành thấp nhằm hướng tới thị trường minh bạch, an toàn và hạn chế rủi ro.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng yêu cầu các đơn vị liên quan tăng cường, đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát tình hình phát hành và cung cấp dịch vụ về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, đặc biệt là việc phát hành của các doanh nghiệp nhỏ lẻ, mới thành lập, hoạt động trong các lĩnh vực có tính rủi ro cao, có kết quả kinh doanh không rõ ràng, thực chất. Tập trung rà soát, kiểm tra phát hiện các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm, lách quy định của pháp luật trong việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Trường hợp phát hiện các hành vi lừa đảo, có dấu hiệu chiếm đoạt tài sản của nhà đầu tư thì khẩn trương chuyển cơ quan công an xử lý theo quy định của pháp luật.

Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính, Bộ Tài chính Nguyễn Hoàng Dương nhấn mạnh, trái phiếu có lãi suất cao sẽ đi kèm rủi ro cao. Do vậy, trước khi quyết định đầu tư trái phiếu, nhà đầu tư cần đánh giá, phân tích về lĩnh vực hoạt động, tình hình tài chính, kinh doanh của doanh nghiệp phát hành, mục đích sử dụng vốn trái phiếu, chất lượng tài sản bảo đảm, điều kiện, điều khoản của trái phiếu. Đặc biệt, việc các tổ chức tín dụng, công ty chứng khoán phân phối trái phiếu doanh nghiệp không có nghĩa là các tổ chức này bảo đảm an toàn cho việc mua trái phiếu. Do đó, rủi ro của trái phiếu vẫn là rủi ro của doanh nghiệp phát hành nên nhà đầu tư cần hết sức lưu ý.

Về phía các tổ chức tài chính tham gia vào thị trường như công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại cần phải tuân thủ pháp luật. Đồng thời, phải cung cấp thông tin cho nhà đầu tư một cách chuẩn xác, không để họ nhầm lẫn, ông Dương đề nghị.