Hàn gắn vết rạn
Trong chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên của mình, Thủ tướng Israel Bennett sẽ cố gắng hàn gắn mối quan hệ với nhà lãnh đạo hàng đầu của đảng Dân chủ, vốn đã trở nên căng thẳng dưới thời cựu Thủ tướng Benjamin Netanyahu, người vẫn luôn công khai ủng hộ đảng Cộng hòa.
Ông Scott Lasensky, Cố vấn chính sách cấp cao của cựu Tổng thống Barack Obama về Israel, nói với AFP rằng: “Hiện tại, giao dịch lớn nhất đang diễn ra giữa hai nước là làm mới và thiết lập lại quan hệ song phương”.
Cựu Thủ tướng Netanyahu từng khiến các nhà lãnh đạo đảng Dân chủ xa lánh khi ông không ngừng chỉ trích công khai về thỏa thuận hạt nhân năm 2015 giữa Iran và các cường quốc trên thế giới do chính quyền cựu Tổng thống Obama đàm phán, mà lúc đó ông Biden là Phó Tổng thống. Cái ôm chặt của ông Netanyahu đối với người kế nhiệm ông Obama - cựu Tổng thống Donald Trump, người mà ông nhiều lần gọi là “người bạn tốt nhất” mà Israel từng có trong Nhà Trắng - càng khiến đảng Dân chủ không hài lòng.
Tuy nhiên, Ngoại trưởng đương nhiệm Israel Yair Lapid đã ám chỉ cách tiếp cận mới khi gặp người đồng cấp Mỹ Antony Blinken vào tháng 6. “Trong vài năm qua, nhiều sai lầm đã mắc phải… Chúng ta sẽ cùng nhau sửa chữa những sai lầm đó", ông Lapid nói.
Nóng vấn đề Iran
Mặc dù Thủ tướng Bennett chủ trương nhắm tới việc làm ấm quan hệ ngoại giao với Mỹ, nhưng ông vẫn là người ủng hộ chính sách đối ngoại kiên quyết phản đối thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 (hay tên gọi đầy đủ là Kế hoạch hành động chung toàn diện - JCPOA), trong đó dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Tehran để đổi lấy việc kiềm chế chương trình hạt nhân của nước này. Iran khẳng định chương trình hạt nhân của họ là vì mục đích hòa bình nhưng đã dần dần rút khỏi các cam kết chính, bao gồm cả việc làm giàu uranium, để đáp lại các lệnh trừng phạt mà cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt sau khi ông đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận vào năm 2018.
Phát biểu cuối tuần qua, Thủ tướng Bennett cho biết: “Tôi sẽ nói với Tổng thống Biden rằng đã đến lúc ngăn người Iran... không cho họ cứu cánh dưới hình thức tái ký kết một thỏa thuận hạt nhân đã hết hạn”. Cuộc gặp của ông với ông Biden diễn ra hai tháng sau các cuộc đàm phán ở Vienna về việc khôi phục JCPOA tan vỡ mà không có bất kỳ tiến triển rõ rệt nào.
Bà Rabinowitz, một chuyên gia về phổ biến vũ khí hạt nhân và quan hệ Mỹ -Israel tại Đại học Hebrew, nói với AFP rằng, “vấn đề Iran sẽ đứng đầu chương trình nghị sự” tại cuộc gặp. Bà nói, nhà lãnh đạo Israel sẽ thuyết phục người đứng đầu Nhà Trắng là Iran có thể vượt qua ngưỡng tiến tới chế tạo vũ khí hạt nhân. Với việc các cuộc đàm phán hạt nhân bị đình trệ và Nhà Trắng bị tiêu hao bởi cuộc khủng hoảng ở Afghanistan, các quan chức Israel lo ngại rằng Iran sẽ tiếp tục phát triển chương trình hạt nhân của mình mà không gặp bất kỳ áp lực nào từ Mỹ hoặc các đồng minh châu Âu.
Chính phủ của Bennett cảm thấy rằng việc quay trở lại thỏa thuận năm 2015 là vô ích vì những tiến bộ của Iran trong việc làm giàu và nghiên cứu phát triển hạt nhân sẽ đồng nghĩa với việc một thỏa thuận được phục hồi sẽ không mang lại lợi ích không phổ biến vũ khí hạt nhân như trước. Chính phủ Israel vừa hoàn thành việc xem xét chính sách Iran và phát triển “một chiến lược tổng thể” để đối phó với việc làm giàu uranium của Iran, các nỗ lực vũ khí hóa hạt nhân và sự xâm lược trong khu vực. Thực tế, Thủ tướng Israel sẽ hạ cánh tới Washington trong bối cảnh ngày càng có nhiều lo ngại về triển vọng phục hồi thỏa thuận hạt nhân Iran.
Ở Iran, ông Ebrahim Raisi thuộc đảng phái bảo thủ đã tuyên thệ nhậm chức tổng thống vào đầu tháng này, sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào tháng Sáu. Nhà lãnh đạo có quan điểm cứng rắn của Iran nhấn mạnh các lệnh trừng phạt chống Nhà nước Iran phải được dỡ bỏ.
Vấn đề Palestine không phải trọng tâm nghị sự
Thủ tướng Israel Bennett dẫn đầu một liên minh 8 đảng khác biệt về mặt ý thức hệ, bao gồm từ các đảng có quan điểm ôn hòa đến cứng rắn. Vì vậy, ông từng tránh câu hỏi về Palestine để nghiêng về những vấn đề đồng thuận khác như y tế và kinh tế.
Theo AFP, trong khi đó, bà Shira Efron, một thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu an ninh quốc gia có trụ sở tại Tel Aviv, cho biết, chính quyền của Tổng thống Biden cũng chỉ có tham vọng khiêm tốn, chủ yếu tập trung vào thay đổi một số động thái của cựu Tổng thống Donald Trump nhằm ủng hộ Israel.
Bà nói: “Chính quyền Biden hiểu rằng đây là một liên minh đang lung lay… Tôi không nghĩ ông Biden sẽ thúc đẩy ông Naftali Bennett cố gắng khởi động lại các cuộc đàm phán hòa bình” giữa Israel và Palestine.
Nhà khoa học chính trị Ali Jarbawi tại Đại học Birzeit ở Bờ Tây bị chiếm đóng lại nhận định, các cuộc đàm phán giữa ông Bennett và ông Biden sẽ không có ý nghĩa gì đối với người Palestine đang phải chịu đựng dưới chế độ “phân biệt chủng tộc” của Israel, mặc dù Israel luôn kiên quyết bác bỏ các cáo buộc đó.
Theo Jarbawi, Tổng thống Biden sẽ không giải quyết được xung đột, “nếu họ nói về người Palestine, họ sẽ nói về việc cải thiện cuộc sống của người Palestine bị chiếm đóng, vì vậy nó vẫn giống như trước đây”. Chính quyền của ông Biden đã khôi phục hàng triệu USD tài trợ cho người Palestine sau khi người tiền nhiệm Donald Trump chấm dứt viện trợ, bao gồm cả cơ quan LHQ về người tị nạn Palestine, UNRWA.
Một điểm mâu thuẫn dự kiến tại cuộc đàm phán sẽ là việc chính quyền Mỹ đương nhiệm cam kết mở lại Tổng lãnh sự quán ở Jerusalem chịu trách nhiệm về các vấn đề Mỹ - Palestine. Cựu Tổng thống Donald Trump đã kết thúc sứ mệnh đó vào năm 2019 sau khi ông chuyển Đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv đến Jerusalem, củng cố tuyên bố chủ quyền đang bị tranh chấp của Israel đối với Đông Jerusalem, nơi người Palestine tuyên bố là thủ đô của một nhà nước trong tương lai.
Ông Eugene Kontorovich, người từng cố vấn cho chính quyền Trump về Israel, cho biết việc tái lập lãnh sự quán sẽ “gần như chắc chắn” tại các cuộc đàm phán, và có thể sẽ vấp phải sự phản đối từ Thủ tướng Bennett, người luôn “cam kết về mặt ý thức hệ và cơ bản đối với sự toàn vẹn của Jerusalem”.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
