Thường trực Ủy ban Pháp luật họp phiên mở rộng thẩm tra đề nghị của Chính phủ bổ sung Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh

Tham dự có đại diện Thường trực các Ủy ban Kinh tế, Xã hội, Tư pháp, Quốc phòng và An ninh, Đối ngoại; lãnh đạo Bộ Công an, đại diện Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao…

Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quốc Hùng cho biết, căn cứ Công văn số 2725/UBTP14 của Ủy ban Tư pháp đề nghị Chính phủ giao Bộ Công an khẩn trương nghiên cứu, xây dựng Đề án thực hiện thí điểm mô hình tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam, xin ý kiến Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương, để trình Quốc hội xem xét, quyết định, Chính phủ đã xây dựng, hoàn thiện Đề án này. Qua nghiên cứu, xây dựng Đề án và xin ý kiến Ban Chỉ đạo Tư pháp Trung ương, các bộ, ngành liên quan, Ủy ban Tư pháp, Ủy ban Quốc phòng và An ninh, Chính phủ đề xuất xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm mô hình tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam. Chính phủ đề xuất bổ sung dự thảo Nghị quyết này vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022; trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp bất thường tới đây theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, dự thảo Nghị quyết được xây dựng nhằm tạo cơ sở pháp lý thống nhất để tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các trại giam trong triển khai thực hiện công tác này; đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ công tác thi hành án phạt tù, công tác chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong án phạt tù thời gian tới. Qua đánh giá tính hiệu quả của mô hình này sẽ đề xuất đưa (hoặc không đưa) quy định tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam vào Luật Thi hành án hình sự. 

Trình bày báo cáo của nhóm nghiên cứu Ủy ban Pháp luật, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật Trần Thị Kim Nhung cho biết, vấn đề tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam đã được đặt ra khi sửa đổi Luật Thi hành án hình sự năm 2019. Dù có nhiều đại biểu Quốc hội tán thành với việc bổ sung quy định vào dự thảo Luật, nhưng không đủ quá bán, nên nội dung này được rút ra khỏi dự thảo Luật Thi hành án hình sự trình Quốc hội thông qua. Tuy nhiên, sau một năm thi hành Luật, Thường trực Ủy ban Pháp luật, đa số các Ủy ban của Quốc hội nhất trí về sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội điều chỉnh về vấn đề này. Các nội dung được Chính phủ đề xuất là vấn đề khác với quy định của luật hiện hành hoặc chưa được điều chỉnh nên việc trình Quốc hội ban hành Nghị quyết thực hiện thí điểm là phù hợp.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban xã hội cho rằng, việc tổ chức lao động cho phạm nhân khá đa dạng và phức tạp, liên quan đến nhiều quy định về các chế độ lao động, tiền công và các vấn đề bảo đảm điều kiện lao động khác của pháp luật, các cam kết quốc tế, cam kết trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Do vậy, Thường trực Ủy ban Xã hội cho rằng, thời điểm này chưa nên đặt ra vấn đề thí điểm triển khai mô hình tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam khi chưa giải quyết thấu đáo các vấn đề nêu trên.

Đa số đại biểu tham dự phiên họp cơ bản tán thành với sự cần thiết xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm mô hình tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam. Song, nhiều đại biểu băn khoăn khi phạm vi triển khai thí điểm mô hình này chiếm khoảng 50% tổng số trại giam thuộc Bộ Công an quản lý, không phù hợp với tính chất thí điểm. Các ý kiến này cho rằng, cần nghiên cứu thu hẹp phạm vi, chọn lọc số lượng trại giam và phạm nhân phù hợp để bảo đảm mô hình thí điểm đủ rộng, có điều kiện đánh giá chính xác kết quả thực hiện những cơ chế, chính sách sau khi kết thúc thời hạn thực hiện Nghị quyết. Các đại biểu tham dự cuộc họp cũng không đồng tình trình dự thảo Nghị quyết này ra Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp bất thường sắp tới; đồng ý với phương án được Nhóm nghiên cứu đưa ra là trình tại Kỳ họp thứ Ba.

Các đại biểu nhất trí với việc bổ sung chính sách ưu đãi để thu hút các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam. Nhưng, nhiều đại biểu đề nghị, Chính phủ có giải trình cụ thể hơn về tác động của các chính sách ưu đãi với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia vào công tác này, cũng như với Nhà nước. Bởi, tính ổn định của những lao động là phạm nhân đồng ý đi làm việc ngoài trại giam không cao, mô hình này cũng thí điểm thực hiện trong một thời gian ngắn, đòi hỏi các chính sách ưu đãi phải đủ mức để bù một số chi phí doanh nghiệp bỏ ra. Ngược lại, phải giải trình rõ lợi ích thu lại từ triển khai mô hình này có tương xứng với chi phí Nhà nước bỏ ra để thực hiện hay không?...

Giải trình về các vấn đề đại biểu nêu ra, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quốc Hùng khẳng định, chính sách nhất quán của Đảng, Nhà nước ta từ trước đến nay trong xử lý người phạm tội nói chung, nhất là người phải chấp hành án phạt tù là chú trọng giáo dục, cảm hóa, giúp đỡ người phạm tội trở thành người có ích cho xã hội. Việc thực hiện mô hình tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam là phù hợp với chủ trương chung, giúp phạm nhân được chuẩn bị kỹ hơn về tâm lý, kỹ năng, thái độ để tái hòa nhập cộng đồng tốt hơn so với trước đây. Ngoài ra, dù số lượng phạm nhân có biến động nhưng không nhiều, đủ điều kiện để cung cấp lao động ổn định cho doanh nghiệp. Trên cơ sở nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến tại cuộc họp này, Ban soạn thảo sẽ chuẩn bị Báo cáo giải trình bổ sung để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét.

Phát biểu kết luận phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, đa số ý kiến thống nhất bổ sung dự thảo Nghị quyết này vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022; trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ Ba theo quy trình một kỳ họp. Tuy nhiên, Chính phủ cần giải trình thêm về khả năng đáp ứng nhu cầu thực tiễn, nhất là đáp ứng về nhu cầu hướng nghiệp, đào tạo nghề cho phạm nhân; bổ sung báo cáo tổng kết thực hiện việc tổ chức lao động, dạy nghề tại trại giam, ngoài trại giam được thực hiện trong thời gian qua; tính khả thi về mặt kinh tế; sự phù hợp với các điều ước, hiệp định quốc tế nước ta tham gia; tính khả thi của các tiêu chuẩn để lựa chọn trại giam được triển khai thí điểm; biện pháp kiểm soát thực hiện các ưu đãi để tránh tình trạng lợi dụng chính sách…