Tóc búp bê

Chưa có cơ hội đến thị trấn Iwamizawa, Hokkaido (Nhật Bản), để thăm con búp bê Okiku nổi tiếng hơn trăm năm nay trong ngôi đền Mannenji. Chỉ cao tầm 40cm và được làm bằng gỗ, nhưng Okiku không phải búp bê thường đâu, bởi nghe nói mái tóc của nó mọc dài liên tục và hàng năm đều phải cắt tỉa!

Lại nghe kể, Aimama - con búp bê ma quái này được đặt tên theo chủ nhân của nó, một cô bé yêu búp bê nhưng không may mất sớm. Ban đầu gia đình cô bé định chôn búp bê theo, nhưng rồi họ giữ lại trên bàn thờ để tưởng nhớ cô con gái nhỏ. Rồi sau đó họ tình cờ phát hiện tóc búp bê cứ dài ra, ban đầu mới ngang vai, sau tới ngang eo. Gia đình cũng sợ, bèn mang búp bê gửi vào đền. Chuyện xảy ra từ năm 1918...

Trong chuyến đi Nhật đầu tiên, ngày đầu tiên xổ lồng khỏi khách sạn, chạy theo anh đồng nghiệp đi băng băng qua công viên Meiji sợ lạc, vậy mà tôi cũng kịp ôm theo cả một gia đình búp bê Nhật mua tại chợ Cửa Đền. Từ bấy đến nay, mỗi lần trở lại, cứ hở ra là đi ngắm và đi săn búp bê, giờ cũng chất được mấy tủ. Con có tóc, con không, con tóc ngắn, tóc dài, tóc đen tóc trắng tóc xanh đủ cả. Khổ nỗi, cứ thỉnh thoảng mang kéo ra nhìn đi nhìn lại mà vẫn chẳng kiếm được việc. Có con cả chục năm nay rồi, sờ vào chỉ có rụng tóc chứ chẳng thấy mọc sợi nào.

Với người Nhật, chơi búp bê cũng giống như thưởng trà. Búp bê không phải để trang trí, mà là một người bạn tâm tình. Do đó, nghệ nhân làm búp bê phải có khả năng thổi hồn vào con búp bê vô tri, cũng như thổi được vào trong đó thế giới văn hóa truyền thống. Chính vì vậy, việc chế tác búp bê tại Nhật Bản thật sự là một môn nghệ thuật, ở đó, sự chuyên môn hóa được mang đến từng công đoạn chi tiết. Để hoàn thành một con búp bê thông thường cần có 20 - 30 người thợ tài hoa chuyên trách từng công đoạn khác nhau như người chuyên làm đầu búp bê, người chuyên tóc, người chuyên vẽ nét trên khuôn mặt, người chuyên thân hình, tay, kimono, mắt thủy tinh. Nhìn con búp bê nhỏ bé, thật khó tin rằng thời gian hoàn thành một con búp bê lại cần đến vài tháng cho tới vài năm.

Năm nay không qua Nhật ngắm búp bê, đành ra Bảo tàng ngắm chay... Triển lãm Búp bê truyền thống Nhật Bản đang diễn ra tại Bảo tàng Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh (97A Phó Đức Chính, quận 1) đến ngày 27.1. Và mong được một lần nhìn thấy tóc búp bê mọc dài...