Chính sách lúc nửa đêm
“Tôi nghĩ rằng sẽ có nhiều điều xảy ra từ nay đến ngày 20.1.2021, rất nhiều điều”, Tổng thống Donald Trump cho biết khi xuất hiện tại Phòng Bầu dục. Từ chính sách nhập cư cho đến bảo vệ môi trường, chính quyền sắp mãn nhiệm đang lặng lẽ thúc đẩy tới hơn 30 quy định mới có thể dẫn đến những tác động sâu rộng trong nhiều năm. Những thay đổi này động chạm đến mọi lĩnh vực, từ những vấn đề nhỏ nhặt như nới lỏng tiêu chuẩn sử dụng hiệu quả nước với vòi sen và máy giặt, đến các vấn đề sinh tử như thúc đẩy quá trình thi hành án tử hình hay quyết định liên quan đến người tị nạn quốc tế. Chúng tác động đến mọi người, từ người mạnh mẽ nhất như thợ khoan dầu, công ty khởi nghiệp công nghệ… đến người dễ bị tổn thương nhất như những người cần cứu trợ trong đại dịch (do quy định siết chặt hơn điều kiện nhận phiếu thực phẩm), đến người chuyển giới trong các trại vô gia cư, công nhân nhập cư và các loài có nguy cơ tuyệt chủng.
“Chúng tôi gọi đó là những chính sách lúc nửa đêm. Đó là cơ hội cuối cùng để đưa những chính sách này vào Sổ đăng ký Liên bang trước khi chính quyền Trump chuyển sang chính quyền Biden”, phóng viên điều tra của ProPublica, Isaaac Arnsdorf, bình luận. “Chúng có thể đảo ngược, nhưng không dễ dàng. Và ông Biden sẽ rất khó khăn để dùng chiếc đũa thần đưa những điều này trở về như lúc ban đầu”.
Các nhà quan sát độc lập thì lo ngại quy trình lập pháp rút gọn này sẽ ảnh hưởng tới tính hợp pháp và an toàn công cộng. Chính quyền Donald Trump đang sử dụng các “phím tắt” để có thể nhanh chóng đưa ra những quy định pháp lý mới, chẳng hạn rút bớt thời gian xem xét phản hồi của công chúng. Đó là một bước đi mạo hiểm. Chính quyền sắp mãn nhiệm muốn hoàn thiện các quy tắc để chính quyền tiếp theo sẽ không thể thay đổi chúng nếu không thực hiện lại quy trình. Nhưng một quy trình rút gọn có thể dẫn đến sai sót và họ sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý về điều đó.
Thay đổi trong nông nghiệp
Chỉ 6 ngày sau khi kết quả bầu cử Tổng thống cho thấy sự bất lợi về phía ông Donald Trump, Bộ Nông nghiệp Mỹ đã thông báo rằng, họ đang đề xuất thay đổi quy định để tăng tốc dây chuyền chế biến gà của nhà máy, một thay đổi cho phép các công ty bán được nhiều gia cầm hơn. Nỗ lực này của Bộ Nông nghiệp làm gia tăng mối lo ngại có thể dẫn đến nhiều thương tích hơn cho công nhân trong quy trình chế biến và khiến việc ngăn chặn vi trùng như salmonella trở nên khó khăn hơn.
Thông thường, một thay đổi như thế này sẽ cần khoảng hai năm trải qua quá trình pháp lý rườm rà để trở thành một quy định liên bang mới. Nhưng rõ ràng, Chính quyền của ông Trump đang tận dụng quy trình rút gọn để gấp rút thông qua quy định này trong những ngày cuối nhiệm kỳ.
Thay đổi một số quy định về môi trường
Nhiều trong số những quy định “vào phút chót” tập trung vào chính sách môi trường và khoa học, bao gồm nỗ lực gây tranh cãi nhằm cấm EPA sử dụng bất cứ nghiên cứu khoa học nào không tiết lộ hoàn toàn các dữ liệu thô cơ bản. Những người bảo vệ quy định này gọi đó là một bước tiến tới sự minh bạch, trong khi những người chỉ trích gọi đó là kiểm duyệt. Ví dụ, các nghiên cứu về tác động của ô nhiễm đối với cuộc sống con người thường dựa vào dữ liệu y tế cá nhân nhạy cảm mà bệnh nhân không muốn tiết lộ công khai.
Chính quyền Tổng thống Donald Trump cũng đang gấp rút xúc tiến đấu giá quyền khai thác tại Khu bảo tồn Động vật hoang dã Quốc gia Bắc Cực - một động thái bị ông Biden phản đối mạnh mẽ - với mục đích gây khó khăn hơn nhiều cho chính quyền tiếp theo trong việc hạn chế mở rộng phát triển khai thác dầu khí.
Cứng rắn hơn với người nhập cư
Tổng thống cũng đang cố gắng củng cố chính sách cứng rắn với người nhập cư của mình. Trong những tuần cuối cùng tại nhiệm, ông đã bổ sung 8 câu hỏi mới vào bài kiểm tra quốc tịch và tìm cách làm cho lao động nước ngoài tay nghề cao khó xin được visa hơn.
Ali Noorani, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Diễn đàn Nhập cư Quốc gia, nhóm vận động phi đảng phái, cho rằng: “Trong thời điểm gấp rút trước lễ nhậm chức này, chính quyền đang làm mọi thứ có thể để đưa nhập cư hợp pháp ngày càng sát với mức tối thiểu. Họ đang tăng cường các hành động thực thi và thực sự cố gắng làm mọi cách để hoàn tất và gây khó khăn nhất có thể cho chính quyền ông Biden trong việc thiết lập lại hệ thống nhập cư của đất nước”.
Giảm mạnh quân số ở Iraq và Afghanistan
Về chính sách đối ngoại, ông Donald Trump giảm đột ngột và mạnh mẽ quân số Mỹ ở Iraq và Afghanistan, với số quân nhân Mỹ dự kiến ở mỗi nước vào cuối năm nay không quá 2.500. Việc rút quân là một hứa hẹn quan trọng của ông Trump trong chiến dịch tranh cử năm 2016, các chuyên gia cho biết động thái muộn này sẽ khiến ông Biden rơi vào tình thế khó khăn khi phải quyết định có nên triển khai lại quân đội sớm trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình hay không.
Khép lại “Bầu trời mở”
Tổng thống Donald Trump cũng đã thực hiện các bước để chính thức khép lại hiệp ước kéo dài hai thập kỷ mà ông đã chỉ trích từ lâu - với việc rút khỏi "Hiệp ước Bầu trời mở" vào tháng trước, vốn cho phép Mỹ và Nga thực hiện các chuyến bay giám sát lẫn nhau để xây dựng lòng tin. "Nga đã không tuân thủ hiệp ước, vì vậy cho đến khi họ tuân thủ, chúng tôi sẽ rút khỏi", ông Donald Trump tuyên bố hồi tháng Năm.
"Vấn đề là nếu chúng ta không tuân thủ các hiệp ước của chính mình, nếu chúng ta không công nhận và ủng hộ các hiệp ước của chính mình, thì ai trong cộng đồng quốc tế sẽ muốn hợp tác với chúng ta trong tương lai?", Đô đốc Bill McCraven, người đã giám sát cuộc đột kích tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden năm 2011, nêu ý kiến phản biện.
Thúc đẩy thi hành án tử hình
Theo ABC, một số hành động điều hành cuối cùng của ông Donald Trump sẽ có tác động vĩnh viễn. Chẳng hạn, Bộ Tư pháp đang gấp rút thi hành án tử hình đối với một loạt tử tù liên bang trước khi ông Biden có cơ hội áp dụng lại lệnh hoãn thi hành án tử hình. 8 tù nhân liên bang đã bị hành quyết từ đầu năm đến nay - nhiều nhất trong hơn một thế kỷ; 5 người dự kiến sẽ bị xử tử trước ngày tân Tổng thống nhậm chức 20.1.2021. Robert Dunham, giám đốc điều hành của Trung tâm Thông tin hình phạt tử hình độc lập, phi đảng phái cho biết: “Tốc độ của những vụ hành quyết án liên bang này là không có tiền lệ lịch sử".
Bổ nhiệm thẩm phán trọn đời
Ngoài ra, Tổng thống Donald Trump tiếp tục bổ nhiệm số lượng kỷ lục các vị trí trọn đời vào các tòa án liên bang. Gabe Roth, Giám đốc điều hành của Fix the Court, một cơ quan giám sát tư pháp độc lập, nhận xét: “Nói chung khi một cuộc bầu cử diễn ra, mọi quyết định liên quan đến phê duyệt sẽ phải dừng lại để chờ Quốc hội khóa mới. Thật khó để biết chính xác tác động hiện tại mà các thẩm phán do ông Donald Trump bổ nhiệm sẽ ra sao, nhưng chúng tôi biết nó sẽ rất lớn, nó sẽ mang tính thế hệ”.
Liệu có thể vô hiệu hóa?
Carol Browner, cựu thành viên nhóm chuyển tiếp của Tổng thống Barack Obama, cho biết: “Những ngày cuối cùng của một chính quyền rõ ràng là vô cùng quan trọng và việc muốn hoàn tất công việc là điều đương nhiên. Nhưng bạn không được tự do làm điều đó thoải mái. Có luật, có khoa học và có quy trình”.
Daniel Perez, một nhà phân tích chính sách tại Trung tâm Nghiên cứu quy định của Đại học George Washington nhận định, chính quyền Donald Trump đang thúc đẩy hoàn thiện 36 thay đổi chính sách trong ba tháng cuối cùng, tương tự như 4 tổng thống trước đó đã làm. Khi chính quyền Tổng thống Donald Trump tiếp quản chính quyền của ông Obama năm 2017, các nhà lập pháp của Đảng Cộng hòa đã loại bỏ hơn một chục quy tắc từ thời Obama bằng cách sử dụng cơ chế theo dõi nhanh được gọi là Đạo luật Rà soát của Quốc hội.
Tuy nhiên, với chính quyền của ông Biden sắp tới, vũ khí đó ít khả dụng hơn cho các đảng viên Dân chủ để lật đổ các quy định về nửa đêm của Donald Trump nếu đảng Cộng hòa vẫn giữ quyền kiểm soát Thượng viện, điều này sẽ được xác định bởi cuộc chạy đua giành hai ghế Thượng viện tại bang Georgia vào ngày 5.1 tới (Hiện tại phe Cộng hòa nắm giữ 50/100 ghế và họ chỉ cần thêm 1 ghế là đủ để xác lập thế đa số). Tuy nhiên, chỉ cần một vài thượng nghị sĩ Cộng hòa “đào tẩu” (không bỏ phiếu theo đảng của mình) có thể đủ để khai tử những quy định lúc nửa đêm của ông Donald Trump.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
