Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá quy định, không bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi. Cụ thể hóa quy định này, tại Điều 23, Nghị định số 98/2020/NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực từ ngày 15.10.2020 quy định hành vi vi phạm về bán sản phẩm thuốc lá. Trong đó Điểm b, Điểm c, Khoản 4, Điều 25 quy định phạt tiền từ 3 - 5 triệu đồng đối với hành vi bán thuốc lá bằng máy bán tự động hoặc bán thuốc lá tại các địa điểm có quy định cấm bán thuốc lá phía ngoài cổng nhà trẻ, trường mẫu giáo, trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông, viện nghiên cứu y học, bệnh viện, nhà hộ sinh, trung tâm y tế dự phòng, trạm y tế xã, phường trong phạm vi 100m tính từ ranh giới khuôn viên gần nhất của cơ sở đó...
Tuy vậy, thực tế khảo sát tại các hàng tạp hóa, quán nước tại khu vực trường học, bệnh viện... các quận Nam Từ Liêm, Cầu Giấy, Ba Đình, Hai Bà Trưng trên địa bàn Hà Nội cho thấy, người dưới 18 tuổi vẫn rất dễ dàng tiếp cận với sản phẩm thuốc lá ngay trước cổng trường, cổng bệnh viện. Điển hình tại cổng các bệnh viện lớn như Phụ sản Trung ương, Phụ sản Hà Nội, Bạch Mai, Việt Đức, Xanhpon, Tim Hà Nội... và nhiều trường học, các tiểu thương bán thức ăn, cà phê, nước ngọt… luôn có sẵn thuốc lá để phục vụ người nhà bệnh nhân, học sinh. Khi được hỏi, hầu hết chủ kinh doanh các hàng quán, cửa hàng tiện ích tại các điểm nêu trên đều bày tỏ không biết, hay “vờ” như là họ từng nghe nói đến quy định cấm bán thuốc lá quanh cổng bệnh viện, trường học... trong phạm vi 100m.
Chưa kể, tại các ngõ xóm, tổ dân phố, đâu đâu cũng thấy bán thuốc lá mà bất kể đối tượng nào cũng có thể mua. Để đối phó với các cơ quan chức năng, nhiều người bán hàng trên mặt phố chỉ trưng bày vỏ bao hoặc vỏ cây thuốc lá. Khi khách hỏi mua, người bán mới chạy vào trong ngõ hoặc trong nhà lấy thuốc lá ra bán.
Các chuyên gia cho rằng, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng phớt lờ quy định cấm bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi là do việc tuyên truyền luật chưa tới nơi tới chốn, dẫn đến tình trạng người dân chưa hiểu và nắm rõ quy định pháp luật; một bộ phận người dân chưa thấy rõ tác hại của thuốc lá nên dù đã nghe và biết đến quy định cấm vẫn “phớt lờ”...
Do vậy, trên cơ sở Nghị định 98/2020/NĐ-CP, chính quyền địa phương, các đoàn thể cần tập trung công tác tuyên truyền để nâng cao ý thức phòng, chống tác hại của thuốc lá, cũng như thực thi pháp luật về kiểm tra, xử phạt hành vi vi phạm nghiêm khắc. Trước mắt, các cơ quan chức năng trên địa bàn phường sẽ đẩy mạnh tuyên truyền vận động người dân trước khi áp dụng các biện pháp xử lý mạnh hơn.
Sự gia tăng buôn lậu thuốc lá cũng là nguyên nhân dẫn đến việc khó quản lý, giám sát hành vi mua và bán. Điều này cũng vô hình trung là tác nhân gây đau đầu cho cơ quan quản lý. Vì vậy, để ngăn chặn tình trạng cả người mua, người bán bất chấp quy định cấm, cần sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, lực lượng chức năng là thanh tra y tế, công an trong việc quyết tâm trấn áp tội phạm, xử nghiêm các trường hợp buôn lậu thuốc lá. Để làm được điều này, bản thân người đứng đầu, người quản lý địa điểm cấm hút thuốc lá cũng phải được tuyên truyền để nâng cao nhận thức, qua đó thấy rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong công tác chỉ đạo, kiên quyết xử lý vi phạm, không để thuốc lá lậu lộng hành.
