Ươm tạo nhà khoa học trẻ, tăng cường nhân lực chất lượng cao

Với uy tín, vị thế ở trong và ngoài nước, cũng như bề dày truyền thống trong đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao tri thức, Đại học Quốc gia Hà Nội có nhiều lợi thế để dẫn đầu trong đào tạo và bồi dưỡng nhân tài, chung tay giải quyết bài toán thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, trình độ cao, đáp ứng các yêu cầu phát triển của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0. Xuất phát từ thực tế đó, Đại học Quốc gia Hà Nội đã xây dựng Đề án “Ươm tạo nhà khoa học trẻ tại Đại học Quốc gia Hà Nội” nhằm cụ thể hóa, thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, triển khai chiến lược phát triển của Đại học Quốc gia Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045.

3 nguồn phát hiện và thu hút mầm ươm khoa học

PGS.TS. Nguyễn Hiệu, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, Đề án hướng tới ươm tạo được các nhà khoa học trẻ có trình độ tiến sĩ, sau tiến sĩ cho Đại học Quốc gia Hà Nội và đất nước, được triển khai đồng bộ từ việc hướng nghiệp và thu hút học sinh giỏi từ các trường THPT, đào tạo đại học, sau đại học, sau tiến sĩ tại Đại học Quốc gia Hà Nội và các đối tác quốc tế, tuyển dụng, bố trí sử dụng và phát triển.

Theo đó, phát hiện và thu hút các mầm ươm khoa học từ 3 nhóm. Một là là học sinh, đặc biệt là học sinh trong hệ thống trường chuyên, năng khiếu được tuyển chọn để đưa vào chương trình ươm tạo nhà khoa học từ trình độ đại học, định hướng trở thành nhà nghiên cứu trình độ sau đại học. Hai là sinh viên và học viên giỏi, xuất sắc, thạc sĩ, giảng viên trẻ chưa là tiến sĩ có nguyện vọng và được tuyển chọn tham gia chương trình ươm tạo trở thành nhà khoa học có trình độ tiến sĩ. Ba là giảng viên và nhà khoa học trẻ đã đạt trình độ tiến sĩ có nguyện vọng tham gia chương trình ươm tạo nhà khoa học trẻ trình độ sau tiến sĩ, và/hoặc được tuyển dụng vào làm việc tại Đại học Quốc gia Hà Nội.

Đề án tập trung xây dựng các chương trình ươm tạo phù hợp với từng nhóm đối tượng; tổ chức bồi dưỡng, tập huấn, hỗ trợ, kết nối giúp người học được trang bị, hỗ trợ, chuẩn bị những kiến thức, kỹ năng, điều kiện cần thiết để tham gia được vào các chương trình đào tạo tiến sĩ, sau tiến sĩ của Đại học Quốc gia Hà Nội và các cơ sở đào tạo uy tín ở trong nước, quốc tế.

“Một mục tiêu khác nữa của Đề án là theo dõi, tư vấn, kết nối để các nhà khoa học trẻ sau khi hoàn thành chương trình đào tạo tiến sĩ, sau tiến sĩ có thể tham gia mạng lưới các nhà khoa học theo lĩnh vực chuyên môn, tiếp xúc và làm việc tại Đại học Quốc gia Hà Nội, tại các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp trong nước và quốc tế, góp phần tích cực nâng cao chất lượng nguồn nhân lực khoa học - công nghệ để phát triển đất nước”, PGS.TS. Nguyễn Hiệu thông tin.

4 nhóm giải pháp đột phá

Để thực hiện thành công, theo PGS.TS. Nguyễn Hiệu, Đề án tập trung vào một số nhóm giải pháp. Thứ nhất, đối với thu hút mầm ươm khoa học, Đại học Quốc gia Hà Nội sẽ xây dựng nhóm chuyên trách thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm, phát hiện, thu hút mầm ươm tài năng khoa học trẻ, bao gồm: Nhóm chuyên gia xây dựng và phát triển các cuộc thi cho học sinh; nhóm chuyên gia xây dựng khóa học nghiên cứu mùa hè cho học sinh; nhóm chuyên gia bồi dưỡng học sinh giỏi theo đặt hàng của các địa phương; nhóm xây dựng các chương trình truyền thông; nhóm xây dựng mạng lưới thu hút mầm ươm khoa học trẻ tại các đơn vị đào tạo trong và ngoài Đại học Quốc gia Hà Nội.

Thứ hai, đối với hoạt động ươm tạo nhà khoa học trẻ, Đại học Quốc gia Hà Nội sẽ xây dựng, triển khai 3 chương trình cho giai đoạn 1 (2022 - 2025), bao gồm: Chương trình học bổng cấp Đại học Quốc gia Hà Nội cho sinh viên xuất sắc, thạc sĩ xuất sắc, nghiên cứu sinh và thực tập sinh sau tiến sĩ; Chương trình bồi dưỡng nghiên cứu sinh; Chương trình thực tập sinh sau tiến sĩ; hay Chương trình trao đổi sinh viên, giảng viên quốc tế.

Mỗi chương trình bảo đảm 3 mảng nội dung: Trang bị, tăng cường kiến thức chuyên môn phù hợp với năng lực, định hướng phát triển khoa học của đối tượng; bồi dưỡng, bổ sung kỹ năng chuẩn bị học tập, thực hiện nghiên cứu ở trình độ cao, trong môi trường năng động, quốc tế; bổ trợ các hoạt động kết nối, phát triển chuyên môn, nghề nghiệp chuyên nghiệp.

Cùng với đó, Đại học Quốc gia Hà Nội thiết lập mạng lưới cơ sở giáo dục, đào tạo, nghiên cứu đối tác ở trong nước, đặc biệt các đơn vị thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, ký kết thỏa thuận hợp tác để giới thiệu, cung cấp nguồn mầm ươm khoa học trẻ và cùng phối hợp tổ chức thực hiện các chương trình ươm tạo, tiếp nhận các sản phẩm của Chương trình ươm tạo để đào tạo ở bậc tiến sĩ và sau tiến sĩ. Đồng thời, Đại học Quốc gia Hà Nội thiết lập mạng lưới cơ sở đào tạo, nghiên cứu đối tác ở nước ngoài, ký kết thỏa thuận phối hợp thực hiện các chương trình ươm tạo; tiếp nhận sản phẩm của chương trình ươm tạo để đào tạo ở bậc tiến sĩ, sau tiến sĩ.

Đại học Quốc gia Hà Nội sẽ xây dựng, thực hiện các gói chính sách hỗ trợ tài chính, bảo trợ khoa học đối với các đối tượng tham gia các chương trình ươm tạo, bảo đảm các đối tượng tham gia chương trình ươm tạo có cơ hội tiếp cận, được hưởng các chương trình học bổng của đơn vị đào tạo, của Chính phủ hoặc của nước ngoài trong quá trình nghiên cứu, đào tạo tiếp theo; có được sự bảo trợ khoa học từ nhà khoa học có uy tín, từ cơ sở đào tạo, nghiên cứu trong hay ngoài nước để có thể thực hiện các chương trình đào tạo, nghiên cứu tiếp theo.

Thứ ba là nhóm giải pháp phát triển nhà khoa học. Đại học Quốc gia Hà Nội sẽ xây dựng bộ dữ liệu năng lực nhà khoa học trẻ tiềm năng để phục vụ công tác tuyển dụng, và phát triển mạng lưới đơn vị khoa học, đào tạo, tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng các nhà khoa học trẻ trong nước và quốc tế. Đồng thời, tổ chức kết nối, tư vấn, hỗ trợ nhà khoa học trẻ với các đơn vị khoa học, đào tạo, tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng nhà khoa học trẻ trong nước và quốc tế.

Đặc biệt, Đại học Quốc gia Hà Nội đầu tư cho các hướng, sản phẩm nghiên cứu tiềm năng của các cá nhân tham gia đề án theo mô hình: SBIR (Small Business Innovation Research) và STTR (Small Business Technology Tranfer), như đầu tư phát triển ý tưởng thành sản phẩm mẫu (pilot); tài trợ dự án nghiên cứu cho nhà khoa học để hoàn thiện sản phẩm cho doanh nghiệp (đối ứng); kết nối doanh nghiệp để đưa sản phẩm ra thị trường và thương mại hóa.

Cuối cùng là nhóm giải pháp về điều kiện bảo đảm chất lượng. Đại học Quốc gia Hà Nội sẽ tập trung xây dựng, đào tạo đội ngũ giảng viên, chuyên gia đủ năng lực tư vấn, đào tạo cho 3 chương trình ươm tạo nhà khoa học trẻ. Đồng thời chuẩn bị các điều kiện kiểm định, bảo đảm chất lượng cho các chương trình ươm tạo nhà khoa học trẻ bảo đảm chất lượng đầu vào, quy trình quản lý và chất lượng đầu ra. Việc đầu tư cơ sở vật chất cũng đặc biệt được chú trọng.

Tạo đột phá trong chất lượng đào tạo, khoa học - công nghệ

PGS.TS. Nguyễn Hiệu cho biết, thông qua các giải pháp về tìm kiếm, phát hiện các mầm ươm khoa học; xây dựng, triển khai các chương trình ươm tạo nhà khoa học trẻ; các hoạt động về phát triển nhà khoa học và điều kiện bảo đảm chất lượng, những kết quả Đề án hướng tới nhằm tạo ra đột phá trong chất lượng đào tạo, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo của Đại học Quốc gia Hà Nội, cung cấp nguồn nhân lực khoa học trẻ cho các lĩnh vực kinh tế - xã hội, các tổ chức doanh nghiệp trong và ngoài nước, góp phần nâng cao vị thế khoa học và uy tín của Đại học Quốc gia Hà Nội.

Dự kiến đến cuối năm 2025, đối với Chương trình tìm kiếm, phát hiện, ươm mầm tài năng khoa học, sẽ tổ chức được 5 cuộc thi cấp Đại học Quốc gia Hà Nội thường niên cho học sinh THPT; tổ chức 5 khóa học khoa học mùa hè cho học sinh THPT, thu hút từ 300 - 500 học sinh tham gia; bồi dưỡng và thu hút được 65 học sinh chuyên của các tỉnh đăng ký học tập tại Đại học Quốc gia Hà Nội, một số học sinh đạt giải thưởng cấp tỉnh, quốc gia, quốc tế.

Đối với Chương trình ươm tạo nhà khoa học, sẽ cấp học bổng 140 sinh viên, 90 học viên và 150 nghiên cứu sinh, thực tập sinh sau tiến sĩ; số ấn phẩm thuộc ISI, Scopus là 380 công bố; các module đào tạo tiền tiến sĩ và hậu tiến sĩ được triển khai tốt, học viên tham gia các khóa đào tạo đều có sản phẩm khoa học; 40 giảng viên, sinh viên Đại học Quốc gia Hà Nội được cử tham gia các chương trình trao đổi ngắn hạn ở nước ngoài.

Trong phát triển nhà khoa học, các cá nhân tham gia Đề án đề xuất thành công 5 - 10 nhiệm vụ khoa học - công nghệ cấp Đại học Quốc gia Hà Nội và tương đương trở lên; 5 - 7 sản phẩm được đăng ký sở hữu trí tuệ, trong đó có các sản phẩm tiềm năng được doanh nghiệp tài trợ và có khả năng thương mại hóa.