Hai năm kể từ khi đại dịch Covid-19 càn quét, thế giới đã chứng kiến hơn 314 triệu ca nhiễm và hơn 5,5 triệu ca tử vong. Cho đến nay, đã có khoảng 60% dân số thế giới được tiêm ít nhất một liều vaccine Covid-19. Nhưng vẫn còn một khoảng cách rõ ràng và đáng báo động trong việc tiếp cận bình đẳng đối với các loại vaccine này.
Nếu có điều gì mà thế giới có thể học được từ đại dịch, thì đó chính là “virus không cần hộ chiếu, chúng có thể có mặt ở bất kỳ nơi đâu, trong bất kỳ biên giới nào”. Tuy nhiên, sự ưu việt về vaccine ở các nước giàu có vẫn tạo ra những khoảng cách bất bình đẳng. Trong khi có khoảng 72% liều vaccine đã được sử dụng ở các nước có thu nhập cao và trên trung bình - thì con số này ở các nước thu nhập thấp chỉ là 1%. Và trong khi rất nhiều quốc gia bắt đầu tiêm các mũi tăng cường, thậm chí mũi tiêm thứ 4 thì ở nhiều nơi khác trên thế giới, họ còn đang mòn mỏi chờ liều thứ nhất.
Nhưng một loại vaccine mới có tên là CORBEVAX, không bằng sáng chế và giá rẻ, đang được kỳ vọng sẽ là nhân tố giúp thu hẹp khoảng cách vaccine này.
Vaccine CORBEVAX hoạt động như thế nào?
Cơ chế chung của tất cả các loại vaccine phòng Covid-19 là vaccine sẽ “dạy” cho hệ thống miễn dịch cách nhận biết virus và chuẩn bị cho cơ thể trước nguy cơ bị tấn công. Vaccine CORBEVAX là vaccine tiểu đơn vị protein. Nó sử dụng một đoạn protein đột biến vô hại từ virus SARS-CoV-2 gây ra Covid-19 để kích thích hệ thống miễn dịch và chuẩn bị cho cơ thể cách phản ứng trong các “cuộc chạm trán” với virus trong tương lai.
Khác với ba loại vaccine đã được phê duyệt tại Mỹ - bao gồm hai loại vaccine mRNA của Pfizer và Moderna và vaccine vector virus của Johnson & Johnson, trong đó "dạy" các tế bào cách tạo protein gai giúp kích hoạt phản ứng miễn dịch bên trong cơ thể của chúng ta, CORBEVAX cung cấp trực tiếp protein gai cho cơ thể. Giống như những vaccine Covid-19 mRNA đã được phê duyệt khác, CORBEVAX cũng yêu cầu hai liều cơ bản.
CORBEVAX được phát triển như thế nào?
CORBEVAX được phát triển bởi hai Giám đốc Trung tâm Phát triển vaccine của Bệnh viện Nhi Texas tại Đại học Y khoa Baylor, gồm Tiến sĩ Maria Elena Bottazzi và Peter Hotez. Trong đợt bùng phát dịch SARS năm 2003, hai nhà nghiên cứu này đã tạo ra một loại vaccine tương tự bằng cách chèn thông tin di truyền của một phần protein gai của virus SARS vào nấm men để tạo ra một lượng lớn protein. Sau khi cô lập protein gai của virus từ nấm men và thêm chất bổ trợ, giúp kích hoạt phản ứng miễn dịch, vaccine đã có thể được sử dụng một cách hiệu quả.
Nhưng vào thời điểm đó, đại dịch SARS đầu tiên diễn ra trong thời gian ngắn và không cần đến vaccine của Bottazzi và Hotez. Khi Covid-19 xuất hiện, hai nhà khoa học đã loại bỏ vaccine cũ của mình và cập nhật protein gai để phù hợp với SARS-CoV-2, tạo ra vaccine CORBEVAX.
Một thử nghiệm lâm sàng trên diện rộng đã được tiến hành tại Mỹ và kết quả cho thấy vaccine CORBEVAX an toàn, dung nạp tốt và hiệu quả hơn 90% trong việc ngăn ngừa các ca bệnh có triệu chứng. Vaccine đã được cấp phép sử dụng khẩn cấp ở Ấn Độ và các nước đang phát triển khác dự kiến sẽ có động thái tương tự.
Vaccine cho toàn nhân loại
Vaccine tiểu đơn vị protein có lợi thế hơn vaccine mRNA là chúng có thể được sản xuất dễ dàng bằng cách sử dụng công nghệ DNA tái tổ hợp đã được thiết lập tốt, tương đối rẻ và dễ dàng sản xuất trên diện rộng. Một công nghệ tái tổ hợp protein tương tự tồn tại từ cách đây 40 năm đã được sử dụng cho vaccine phòng Covid-19 Novavax, hiện có sẵn để sử dụng ở 170 quốc gia, và vaccine viêm gan B tái tổ hợp
Loại vaccine này có thể được sản xuất ở quy mô lớn hơn nhiều vì đã có sẵn các cơ sở sản xuất thích hợp. Ngoài ra, chìa khóa để CORBEVAX trở thành vaccine toàn cầu là điều kiện lưu trữ của nó vô cùng đơn giản, có thể được lưu trữ ở nhiệt độ tủ lạnh thông thường, do đó, có thể sản xuất hàng triệu liều nhanh chóng và phân phối chúng tương đối dễ dàng. Trong khi đó, sản xuất vaccine mRNA đắt hơn và phức tạp hơn vì chúng dựa trên công nghệ mới hơn, dựa vào công nhân có tay nghề cao và thường yêu cầu nhiệt độ cực thấp để bảo quản và vận chuyển.
Một điểm khác biệt lớn nữa là vaccine CORBEVAX được phát triển với mục tiêu thúc đẩy khả năng tiếp cận vaccine toàn cầu. Và chìa khóa cho mục tiêu này chính là việc các nhà nghiên cứu không quan tâm đến quyền sở hữu trí tuệ hoặc lợi ích tài chính. Vaccine được sản xuất với chi phí không đáng kể: chỉ 7 triệu USD cần thiết cho quá trình phát triển và số tiền này đã được cung cấp bởi các nhà hảo tâm.
COBREVAX hiện đã được cấp bằng sáng chế miễn phí cho Biological E. Limited (BioE). Nhà sản xuất vaccine lớn nhất của Ấn Độ có kế hoạch sản xuất ít nhất 100 triệu liều mỗi tháng bắt đầu từ tháng 2.2022. Thỏa thuận không có bằng sáng chế này đồng nghĩa với việc các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình khác có thể sản xuất và phân phối loại vaccine rẻ, ổn định và tương đối dễ mở rộng này tại chính quốc gia của họ.
Tất cả những yếu tố trên cho thấy, CORBEVAX là một trong những loại vaccine rẻ nhất hiện có. Mặc dù còn cần thời gian để kiểm chứng mức độ hiệu quả của nó đối với biến thể Omicron nhưng rõ ràng với những ưu thế vượt trội về chi phí, lưu trữ và đặc biệt là không chịu ràng buộc về bản quyền, CORBEVAX có thể sẽ trở thành chìa khóa để giải quyết tình trạng bất bình đẳng về vaccine khi thế giới đang thúc đẩy chiến dịch bao phủ vaccine toàn cầu.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
