ĐBQH Mai Hồng Hải (Hải Phòng)
Dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) đã được Quốc hội thảo luận trong đợt 1 họp trực tuyến của Kỳ họp thứ Mười nhưng vẫn còn một số nội dung cần tiếp tục chỉnh lý, quy định cụ thể hơn để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả.
Về đánh giá tác động môi trường sơ bộ, dự thảo Luật đưa ra 2 phương án. Nếu xác định đối tượng phải đánh giá tác động môi trường sơ bộ theo quy mô dự án hay theo tiêu chí về mức độ tác động đến môi trường sẽ dẫn đến việc phải sửa đổi nhiều điều khoản tiếp theo. Tuy nhiên, có một điểm khác biệt nữa: nếu theo phương án 1, xác định theo quy mô, dựa theo các luật về đầu tư thì đối tượng phải đánh giá tác động môi trường sơ bộ được xác định, định danh ngay trong luật; nếu theo phương án 2 thì phải giao cho Chính phủ quy định chi tiết, tức là phải chờ văn bản hướng dẫn mới thực hiện được. Theo tôi, quy định về đối tượng phải đánh giá tác động môi trường sơ bộ rất quan trọng, phải được xác định ngay trong Luật Bảo vệ môi trường. Mặt khác, nội dung đánh giá tác động môi trường sơ bộ thì có những nội dung chưa thể hoặc chưa cần thiết thực hiện ở giai đoạn phê duyệt chủ trương đầu tư. Do đó, nên quy định trong dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) theo hướng: mở rộng và định danh rõ đối tượng phải đánh giá tác động môi trường sơ bộ nhưng thu hẹp nội dung đánh giá sơ bộ và chỉ coi đó là một nội dung được xem xét trong báo cáo tiền khả thi, báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư, không phát sinh thủ tục hành chính riêng.
Như vậy, về đối tượng sẽ kết hợp cả hai phương án được nêu trong Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật, tức là gồm toàn bộ các dự án theo phương án 1 và các dự án khác có tác động lớn đến môi trường. Về nội dung đánh giá tác động môi trường sơ bộ thì chỉ cần tập trung vào 3 nội dung chính: Một là, tính phù hợp của địa điểm thực hiện dự án với chiến lược quy hoạch về bảo vệ môi trường, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh. Hai là, đánh giá sơ bộ về công nghệ, quy mô xây dựng, sản xuất, nhận dạng và dự báo tác động môi trường chính. Ba là, đề xuất các nội dung cần tiếp tục làm rõ ở bước lập báo cáo đánh giá tác động môi trường. Trường hợp dự án ít tác động đến môi trường thì chỉ cần khẳng định điều đó trong báo cáo đầu tư. Điều quan trọng để quy định đánh giá tác động môi trường sơ bộ thực sự có giá trị là phải sớm hoàn thành xây dựng chiến lược về bảo vệ môi trường quốc gia, quy hoạch bảo vệ môi trường, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh để làm cơ sở đánh giá.
Về kinh tế tuần hoàn quy định tại Điều 145. Đây là chính sách mới rất đáng quan tâm, cần khuyến khích thực hiện. Dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Mười đã tiếp thu và sửa đổi nhiều so với dự thảo trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Chín. Tuy vậy, các quy định vẫn mang tính hàn lâm, chung chung và dường như mới chỉ quan niệm tuần hoàn trong một doanh nghiệp, một ngành mà thiếu tính liên ngành, liên vùng.
Ví dụ, chất thải GIFT của nhà máy hóa chất, tro xỉ nhà máy nhiệt điện nếu yêu cầu tuần hoàn để xử lý ngay trong nhà máy hóa chất, nhà máy nhiệt điện là rất khó, nhưng nếu tuần hoàn mang tính liên ngành thì sẽ khác. Thực tế, ngành xi măng đã nghiên cứu sử dụng chất thải GIFT của nhà máy hóa chất và tro xỉ nhiệt điện, thậm chí là đốt rác, bùn thải từ các lòng sông, lòng hồ với tỷ lệ sử dụng thay thế lên đến 22% nguyên, nhiên liệu, mở ra hướng đi mới, góp phần xử lý môi trường bền vững. Nhưng chi phí sử dụng nguyên liệu thay thế còn cao, chưa hiệu quả so với sử dụng nguyên liệu hóa thạch. Cùng với đó, việc thu gom, phân loại, sơ chế, vận chuyển chất thải còn bất cập về quy chuẩn, tiêu chuẩn và giấy phép.
Vì thế, nếu có cơ chế hợp lý về quản lý chất thải công nghiệp theo hướng tuần hoàn, chính sách tài chính phù hợp theo nguyên tắc đơn vị nào phát thải thì phải trả phí; đơn vị nào nghiên cứu, xử lý, sử dụng được chất thải phải được hưởng lợi thì các nhà máy xi măng có thể sử dụng chất thải, tro xỉ nhiệt điện, rác thải, bùn thải góp phần bảo vệ môi trường bền vững và tuần hoàn. Dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) cần nghiên cứu, quy định cụ thể, khả thi hơn về chính sách này.
