Phát triển kinh tế tuần hoàn:

Cần xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng

- Thứ Ba, 27/10/2020, 20:21 - Chia sẻ
Theo đánh giá của các chuyên gia, nhu cầu phát triển kinh tế tuần hoàn là hiện hữu trước mắt, vì vậy cần có một hành lang pháp lý rõ ràng cho việc hình thành kinh tế tuần hoàn. Cụ thể, phải có chỉ số rõ ràng để nhận diện, đo lường được tính tuần hoàn và sớm phổ cập tới cộng đồng doanh nghiệp.

Công nghệ còn cũ và lạc hậu

Việt Nam là một trong những quốc gia có nhiều nỗ lực và đã đạt được nhiều thành quả trong tiến trình phát triển bền vững. Tuy nhiên, nước ta cũng đang phải đối mặt với lượng chất thải phát sinh ngày càng lớn trong khi nguồn nguyên liệu thô, nguyên liệu hoá thạch ngày càng cạn kiệt. Do đó, theo Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh (BCSI) Võ Trí Thành, chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn là điều “buộc chúng ta phải làm”. Một khi xuất khẩu sang châu Âu không đáp ứng được các tiêu chuẩn xanh thì người tiêu dùng sẽ quay lưng. Gần đây, việc Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra chương trình tín dụng xanh, khi thẩm định cho vay dự án đều đặt “xanh” là một yếu tố quan trọng. Theo đó, nếu dự án không có đánh giá tác động môi trường sẽ không vay được vốn, cũng không tiếp cận được vốn của các tổ chức, các ngân hàng quốc tế, ông Thành nhấn mạnh.

Trong phát triển kinh tế tuần hoàn, mô hình khu công nghiệp sinh thái được đặt ra như một yêu cầu tất yếu bởi một khu công nghiệp tái chế nước thải để sử dụng lại cho sản xuất có thể giảm được tới 40% lượng nước thải vào môi trường, cũng như giảm chi phí nước sạch đầu vào. Theo Phó vụ trưởng Vụ Quản lý Khu kinh tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Trung, mô hình khu công nghiệp sinh thái đặt vấn đề môi trường cao hơn, đơn cử, tỷ lệ cây xanh và giao thông phải đạt 25% thay cho tỷ lệ 20% ở khu công nghiệp bình thường.

Nước ta hiện đã có một số mô hình kinh tế tuần hoàn nhưng không nhiều
Nước ta hiện đã có một số mô hình kinh tế tuần hoàn nhưng không nhiều. Nguồn: ITN

Theo tính toán, năm 2030 lợi ích kinh tế từ nền kinh tế tuần hoàn là 4,5 nghìn tỷ USD. Riêng tại châu Âu, lợi ích kinh tế từ nền kinh tế tuần hoàn là 600 tỷ Euro mỗi năm và tạo ra 580.000 việc làm.

PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, Nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách tài nguyên và môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, tại Việt Nam mặc dù đã có một số biểu hiện của kinh tế tuần hoàn, song việc tái sử dụng và tái chế chưa triệt để, công nghệ còn cũ và lạc hậu. Thêm nữa, mới chỉ chú trọng kinh tế, vì thế một số mô hình tái chế chất thải nhưng lại chính là nguồn phát sinh chất thải, chưa phải là một vòng đầy đủ 5 khâu của kinh tế tuần hoàn (thiết kế, sản xuất, tiêu dùng, quản lý chất thải, biến chất thải trở lại thành tài nguyên), đặc biệt khâu thiết kế trong sản xuất chưa được chú ý.

Cần có chỉ số đo lường tính tuần hoàn

Theo Tổng Thư ký Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Nguyễn Quang Vinh, kinh tế tuần hoàn là khái niệm rất mới, trên thế giới cũng chưa có nước nào có bộ luật hoàn chỉnh về kinh tế tuần hoàn để hướng dẫn thực hiện. Mặc dù vậy, nhu cầu phát triển kinh tế tuần hoàn là hiện hữu trước mắt, từ đó cần có chỉ số rõ ràng để nhận diện, đo lường được tính tuần hoàn và sớm phổ cập tới cộng đồng doanh nghiệp. Bộ chỉ số này phải bao quát được một vòng đời của sản phẩm, với 5 khâu tuần hoàn từ thiết kế đến sản xuất, tiêu dùng, quản lý chất thải và biến chất thải trở lại thành tài nguyên.

Đồng tình với quan điểm trên, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh cho rằng, trước hết cần có một hành lang pháp lý rõ ràng cho hình thành, phát triển kinh tế tuần hoàn, từ chủ trương của Đảng đến pháp luật của Nhà nước; phát triển kinh tế tuần hoàn cần phải dựa trên các ngành, lĩnh vực và địa phương đã và đang triển khai các mô hình kinh tế gần với cách tiếp cận kinh tế tuần hoàn.

Vị chuyên gia này cũng thông tin, tại nước ta hiện đã có một số mô hình kinh tế tuần hoàn như Coca-Cola Việt Nam, Friesland Campina, La Vie, Nestlé Việt Nam, NutiFood, Suntory PepsiCo Việt Nam, Tetra Pak Việt Nam, TH Group và URC Việt Nam đã thành lập Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam. Hay mô hình chế biến phụ phẩm thủy sản (vỏ tôm, đầu tôm) với tiềm năng mang lại nguồn thu 4-5 tỷ USD/năm. Tuy nhiên, những mô hình này không nhiều.

Chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn là điều tất yếu
Chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn là điều tất yếu. Nguồn: ITN

Theo Viện trưởng BCSI Võ Trí Thành, cần triển khai nghiên cứu sâu trong từng ngành, lĩnh vực và địa phương; tạo cơ chế để hình thành động lực thị trường, tăng cường trao đổi, học hỏi kinh nghiệm quốc tế, gắn với công nghệ cao và cách mạng công nghiệp 4.0. Việc thực hiện phát triển kinh tế tuần hoàn cần có lộ trình và thứ tự ưu tiên. Vấn đề cần phải giải quyết ngay đối với Việt Nam là phân loại rác tại nguồn, ông Thành nhấn mạnh thêm.

Về phía doanh nghiệp, là một đơn vị áp dụng tối đa mô hình kinh tế tuần hoàn, Giám đốc phát triển bền vững Công ty Heineken Việt Nam Lê Thị Ngọc Mỹ cho biết, hiện tại có 5/6 nhà máy sản xuất của Công ty Heineken đã thực hiện nấu bia bằng 100% năng lượng tái tạo. Năm 2019, công ty thu mua 40.000 tấn vỏ trấu và các chế phẩm, phụ phẩm nông nghiệp để phục vụ sản xuất, mang lại thu nhập 52,6 tỷ đồng cho người dân. Heineken cũng gần như không còn chất thải chôn lấp, vì 99% chất thải đã được tái sử dụng, tái chế trong quá trình quay vòng sản xuất, bà Mỹ cho biết thêm.

Theo Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO), nền kinh tế tuần hoàn là một chu trình sản xuất khép kín, các chất thải được quay trở lại, trở thành nguyên liệu cho sản xuất, từ đó giảm mọi tác động tiêu cực đến môi trường, bảo vệ hệ sinh thái và sức khỏe con người. Mô hình kinh tế tuần hoàn đưa một phần hoặc toàn bộ chất thải về vòng sản xuất cũ, cấu trúc lại và sử dụng lại, do đó, góp phần giảm tiêu thụ nguyên liệu, thu hồi chất thải cho đầu vào sản xuất, giảm chi phí sản xuất cho doanh nghiệp.

Thảo Anh