Xây dựng thư viện số theo mô hình xã hội hóa

- Thứ Năm, 11/11/2021, 06:44 - Chia sẻ
Đón đầu công nghệ xuất bản mới, Nhà Xuất bản (NXB) Xây dựng đã nghiên cứu và áp dụng thành công hệ thống xuất bản điện tử, đặc biệt xây dựng phương án xã hội hóa phần mềm nhằm khắc phục những khó khăn về kinh phí cho các đơn vị có nhu cầu.
	Tài nguyên text book và audio book trở thành nguồn tài liệu phong phú cho bạn đọc cả nước - Ảnh: N.Linh
Tài nguyên text book và audio book trở thành nguồn tài liệu phong phú cho bạn đọc cả nước
Ảnh: N.Linh

Hợp tác để có doanh thu

Theo Giám đốc NXB Xây dựng Ngô Đức Vinh, chuyển đổi số ngành thư viện là xu thế tất yếu nhằm thỏa mãn nhu cầu tra cứu tài liệu từ xa của độc giả. Việc chuyển đổi số còn giúp lưu giữ tài liệu cổ, giá trị, đồng thời tăng hiệu quả công việc của người làm thư viện. “Qua khảo sát của chúng tôi, việc triển khai phần mềm hệ thống thư viện điện tử, thư viện số phù hợp với xu hướng hiện nay. Đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện thư viện điện tử cũng sẽ góp phần hỗ trợ bạn đọc tiếp cận nguồn sách, hoặc nguồn tài liệu nhanh và phong phú hơn”.

Tuy nhiên, quá trình xây dựng hệ thống xuất bản, thư viện số sẽ gặp nhiều khó khăn. “Từ thực tế triển khai xây dựng phần mềm hệ thống thư viện điện tử của NXB Xây dựng cho thấy, đơn vị đã gặp nhiều trở ngại. Trước hết là kinh phí, bởi chi phí xây dựng phần mềm mới rất cao, trong khi nguồn vốn đầu tư của Nhà nước chưa cho phép. Nhân lực đủ trình độ tiếp cận, triển khai công nghệ mới, đủ nhiệt huyết để thay đổi cùng công nghệ cũng đang trở thành bài toán khó. Bên cạnh đó là tình trạng vi phạm bản quyền tác phẩm của nhiều website, thư viện”, ông Vinh nói.

Do đó, đại diện NXB Xây dựng cho biết đã xây dựng phương án xã hội hóa phần mềm dựa trên lợi nhuận thu được. Cụ thể, NXB Xây dựng liên kết với Công ty phần mềm VHMT, trong đó VHMT chịu chi phí xây dựng phần mềm, chỉ cho thuê hạ tầng cơ sở cho việc xuất bản, phát hành sách điện tử. VHMT còn xây dựng kết nối các kho tài nguyên số của các đơn vị khác về hệ thống của NXB Xây dựng. Đơn vị nhà xuất bản chịu trách nhiệm phát triển dữ liệu số, tài nguyên số đủ mạnh để có doanh thu.

“Với các nhà xuất bản chưa có khả năng đầu tư về kinh phí và nhân sự vận hành cũng có thể dễ dàng xây dựng hệ thống xuất bản, phát hành bằng cách hợp tác với các công ty phần mềm và chia doanh thu có được từ việc chuyển đổi số, hoặc có thể thuê lại phần mềm để vận hành”, ông Vinh chia sẻ.

Giải pháp xây dựng thư viện số

Để kêu gọi xã hội hóa thành công cho mỗi thư viện điện tử, ông Vinh lưu ý phải hiểu rõ bản chất của xuất bản phẩm, đặc biệt với xuất bản phẩm điện tử, mỗi cuốn sách điện tử có thể có thêm mã kích hoạt để sử dụng được nhiều tính năng (đọc, nghe, xem video, tương tác, cho mượn hoặc “đòi” lại sách theo ý muốn người sở hữu). Theo đó, hệ thống VHMT cung cấp cho NXB Xây dựng nhiều tính năng hiện đại như: Cho phép tác giả tự động dàn trang, kiểm tra chính tả tự động, chuyển ngôn ngữ, thiết kế bìa tự động; hệ thống có tài khoản riêng của từng tác giả nhằm minh bạch lượng truy cập cũng như doanh thu phát sinh. Từ đó, bảo đảm quyền lợi của tác giả, minh bạch được nhuận bút, giúp cho tác giả yên tâm sáng tác…

NXB Xây dựng hiện có hàng trăm nghìn tài liệu trong kho thư viện số, với nguồn sách tham khảo, chuyên khảo, nghiên cứu; sách bản quyền nước ngoài giá trị; dữ liệu nguồn mở (OER). “Hiện nay, nguồn tài nguyên mở trên thế giới rất phong phú. Tuy nhiên, việc tập hợp dữ liệu này để thuận tiện cho khai thác tại Việt Nam còn nhiều hạn chế. Vì vậy, chúng tôi đã tập hợp các nguồn tài nguyên với hàng triệu bản sách để độc giả dễ dàng tiếp cận. Nguồn tài nguyên này đa dạng về mảng sách (text book và audio book) nên là nguồn tài liệu phong phú cho bạn đọc cả nước", ông Vinh cho biết thêm.

Cuối cùng, để giải quyết các vấn đề kinh phí, nhân lực, bản quyền sách khi xây dựng thư viện số, ông Vinh đề xuất một số giải pháp. Thứ nhất, các thư viện thông qua các nhà xuất bản được phép xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử. Ví dụ, NXB Xây dựng đàm phán với các tác giả về bản quyền tài liệu nhà trường có nhu cầu sử dụng dạng số, sau đó cung cấp phương thức để kết nối với thư viện số của các nhà trường. Thứ hai, NXB Xây dựng sẽ đăng ký xuất bản điện tử các tài liệu nội sinh cho nhà trường nhằm vừa bảo đảm quyền lợi của tác giả, vừa bảo đảm nhu cầu sử dụng dữ liệu số của sinh viên. Thứ ba, liên kết các đơn vị công nghệ thông tin có kinh nghiệm về xuất bản, thư viện để kết nối, quản lý hệ thống tài nguyên số đã xây dựng.

H.Sen