Xóa bỏ tâm lý “gặp vướng để đấy, trông chờ”

Tình trạng chậm giải ngân vốn đầu tư công đã trở thành một trong những căn bệnh cố hữu kéo dài trong thời gian qua. Điều đáng nói là, trong khi rất nhiều ngành nghề, lĩnh vực rất “khát” vốn để sản xuất, kinh doanh, thì với đầu tư công lại tồn tại một thực tế “có tiền nhưng không tiêu được”.

Tính đến nay, chỉ có 4 bộ và 11 địa phương có tỉ lệ giải ngân đạt hơn 60%. Có tới 76/114 ban, bộ, cơ quan Trung ương, địa phương có tỉ lệ giải ngân dưới mức trung bình của cả nước (47%), có cơ quan chưa giải ngân được đồng nào. Câu hỏi đặt ra là, cùng một cơ chế, chính sách, tại sao có bộ, ngành, địa phương thực hiện khá tốt, trong khi đó vẫn có cơ quan tỷ lệ giải ngân cho đến thời điểm này vẫn là con số không?

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến sự chậm trễ này. Trong đó, nguyên nhân chủ quan là chủ yếu, do quá trình xây dựng các dự án, chuẩn bị đầu tư tính toán không kỹ càng, dàn trải; từ dàn trải dẫn tới lãng phí nguồn lực. Công tác giải phóng mặt bằng còn vướng mắc, có nơi thiếu minh bạch, không làm tốt công tác tuyên truyền, vận động người dân. Năng lực quản lý, điều hành, thi công của các ban quản lý dự án, nhà thầu còn hạn chế.

Tình trạng ì ạch giải ngân vốn đầu tư công một lần nữa được các đại biểu Quốc hội đưa ra mổ xẻ tại phiên thảo luận ở tổ về kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025 tại Kỳ họp thứ Nhất, Quốc hội Khóa XV vừa qua. Đại biểu Quốc hội Lê Tiến Châu (Hậu Giang) cho rằng, giải ngân chậm là câu chuyện "biết rồi, khổ lắm, nói mãi" mà chưa có giải pháp khắc phục. Ông cho rằng: nguyên nhân thật ra ai cũng biết, vướng từ quy định, về tổ chức thực hiện, ngoài năng lực, thì vấn đề như chọn nhà thầu yếu. Cũng theo ông Châu, việc giải ngân hiện nay vừa chậm, giao ngắt quãng, giao nhiều lần, giao nhiều dự án, tiền thiếu nên công trình dở dang, đến khi bổ sung vốn thì đội tổng mức đầu tư, gây hậu quả vô cùng lớn…

Ngoài những nguyên nhân kể trên, còn một nguyên nhân khác nữa, đó là tình trạng chuẩn bị dự án sơ sài nên khi thực hiện khó khăn, có dự án rồi thì lãnh đạo địa phương không tham gia mà giao hết cho các ban quản lý dự án, trong khi ban quản lý không đủ năng lực, khi “gặp vướng mắc thì cứ để đấy, trông chờ” - Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh - Tổ trưởng Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng Chính phủ về rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và thúc đẩy thực hiện dự án đầu tư thẳng thắn chỉ rõ.

Từ nay đến cuối năm, thời gian 3 tháng để chạy nước rút giải ngân trên 50% vốn đầu tư công thực sự là một thách thức rất lớn. Việc tăng tốc về đích không đồng nghĩa với việc là cố giải ngân cho xong mà quan trọng là việc giải ngân đồng vốn ấy phải mang lại hiệu quả để thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Muốn vậy, phải có quyết tâm cao của người đứng đầu các bộ, ngành địa phương; phải chủ động đề xuất để tháo gỡ khó khăn, tránh tâm lý “gặp vướng để đấy, trông chờ”.

Cùng với đó là cơ chế trách nhiệm rõ ràng, chế tài mạnh đủ sức răn đe. Phải xử lý nghiêm tình trạng ì ạch giải ngân vốn đầu tư công, lấy kết quả giải ngân làm thước đo hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu, của người được giao thực thi nhiệm vụ này. Như Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: khen chê rõ ràng, phân minh, khách quan, xuất phát từ kết quả cụ thể, nếu không sẽ dẫn tới trì trệ.