Xuất bản số trong mối quan hệ với hoạt động thư viện

- Thứ Tư, 15/12/2021, 14:36 - Chia sẻ
Xuất bản phẩm điện tử tại Việt Nam đã được nhiều đơn vị xuất bản quan tâm đầu tư. Tuy thời gian ngắn nhưng với sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ phụ trợ đã mở ra nhiều triển vọng mới cho ngành xuất bản.

Thông tin nhanh chóng, chính xác

Có thể thấy, xuất bản điện tử ngày càng phổ biến và bộc lộ nhiều ưu điểm. Với hình thức xuất bản điện tử, các tác giả đưa được xuất bản phẩm mới đến tay người đọc nhanh chóng, dễ dàng tiếp cận mọi lúc, mọi nơi. Các nội dung của xuất bản phẩm điện tử được tích hợp các công cụ mà người dùng có thể tìm kiếm, nghiên cứu thông tin trong đó một cách nhanh chóng và chính xác.

Xuất bản điện tử giúp tiết kiệm chi phí vật tư và nhân lực so với xuất bản truyền thống do không phải in ấn và lưu kho. Góp phần bảo vệ môi trường, phạm vi phổ biến rộng hơn, đối tượng tiếp cận có thể là bất cứ ai có sử dụng internet toàn cầu. Tác phẩm giờ không đơn giản là nội dung chữ mà còn có âm thanh, video, tương tác. Các xuất bản điện tử còn dễ kiểm soát được vấn đề bản quyền, nội dung sách cập nhật kịp thời. Thanh toán nhanh chóng và thuận tiện qua hình thức trực tuyến...

Gian trưng bày của NXB Xây dựng tại hội thảo về chuyển đổi số hoạt động thư viện trong Công an Nhân dân

Dễ thấy nhất qua thời gian dịch bệnh vừa qua, nhu cầu học tập, làm việc online, thái độ của người dùng đối với việc trả tiền cho nội dung điện tử bắt đầu thay đổi. Họ sẵn sàng trả tiền cho việc sở hữu các cuốn sách trực tuyến vì tính tiện lợi và chi phí thấp. Quan điểm từng được phổ biến rộng rãi rằng bất cứ thứ gì có sẵn trên internet đều phải miễn phí đã dần bị loại bỏ.

Tuy nhiên, xuất bản điện tử cũng bộc lộ một số nhược điểm cơ bản. Đó là, độc giả khi truy cập các ấn phẩm được xuất bản điện tử phải thông qua dịch vụ internet, dễ mắc các lỗi về đường truyền mạng, tốc độ tải cũng như dung lượng quá lớn so với các thiết bị điện tử họ đang sử dụng.

Ấn phẩm điện tử có những trích dẫn không cố định, dễ hỏng, có thể thay đổi đường dẫn hoặc biến mất khỏi không gian mạng. Chi phí ban đầu cao, đòi hỏi nhà xuất bản phải đầu tư cho công nghệ khi bắt đầu hoạt động xuất bản điện tử. Khả năng đọc tác phẩm điện tử có thể mất một chút thời gian để người dùng tiếp nhận thông tin hơn so với sách giấy. Hơn nữa, khi tiếp xúc quá lâu với các máy đọc sách điện tử có thể gây ra một số vấn đề về sức khỏe đặc biệt là mắt cho người đọc. Đặc biệt, cần khoảng thời gian để người dùng có thể quen với hình thức đọc sách điện tử.

Quản lý hoạt động xuất bản điện tử tại Việt Nam

Để thực hiện hoạt động xuất bản điện tử, các cơ quan tổ chức xuất bản cần đáp ứng các điều kiện, trước hết về thiết bị, công nghệ như có máy chủ đặt tại Việt Nam, có đường truyền kết nối internet được đăng ký hợp pháp để xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử trên mạng, có giải pháp kỹ thuật để kiểm soát việc xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử, bao gồm việc phát hành, loại bỏ hoặc khôi phục để phát hành.

Hệ thống lưu trữ bảo đảm các yêu cầu kỹ thuật để lưu trữ các xuất bản phẩm điện tử đã xuất bản, phát hành; xuất bản phẩm điện tử được lưu trữ phải bảo đảm yêu cầu về tính xác thực, toàn vẹn, an toàn thông tin, có khả năng truy cập ngay từ khi được tạo lập; có chứng thư số hợp pháp theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử và phải tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn đối với xuất bản phẩm điện tử.

Một vấn đề cần lưu ý, nhân lực kỹ thuật để điều hành, quản lý quá trình xuất bản điện tử và được đào tạo về công nghệ thông tin.

Biện pháp kỹ thuật để điều hành, quản lý quá trình xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử gồm giải pháp kỹ thuật chống xâm nhập trái phép qua hệ thống mạng internet; quy trình nghiệp vụ xử lý sự cố về an toàn, an ninh thông tin; quy trình nghiệp vụ để xác định việc can thiệp làm thay đổi nội dung xuất bản phẩm điện tử; giải pháp kỹ thuật theo quy định của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông về kiểm soát bản quyền số đối với nhà cung cấp nội dung.

Các kênh phân phối nội dung cần có thiết bị, phần mềm kỹ thuật chống can thiệp, thay đổi và sao chép trái phép một phần hoặc toàn bộ nội dung xuất bản phẩm điện tử; biện pháp kỹ thuật xác thực tính hợp pháp của người sử dụng khi truy cập và sử dụng xuất bản phẩm điện tử và phải bảo đảm tính riêng tư, an toàn và bảo vệ thông tin cá nhân; điều khoản thông báo về trách nhiệm chấp hành quy định của pháp luật về xuất bản và sở hữu trí tuệ đối với người sử dụng trước khi truy cập và sử dụng xuất bản phẩm điện tử.

Cuối cùng, tên miền internet Việt Nam để thực hiện xuất bản điện tử, phát hành xuất bản phẩm điện tử phải là tên miền ".vn " và có đăng ký hoạt động xuất bản điện tử với cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản.

Trần Đình Hoằng