Xuất khẩu nông lâm thủy sản gặp khó do dịch Covid-19

Nhiều mặt hàng xuất khẩu sụt giảm

 Trong tháng 8.2021, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản ước đạt gần 3,4 tỷ USD, giảm 21,6% so với tháng 8.2020 và giảm 22,0% so với tháng 7.2021. So với tháng 7.2021, chỉ có 3 nhóm sản phẩm xuất khẩu tăng là sắn và sản phẩm từ sắn (+26,6%), sản phẩm từ ngũ cốc (+1,1%), sữa và sản phẩm sữa (+0,8%) còn lại đều giảm mạnh về giá trị xuất khẩu.

 Nguyên nhân chính do dịch Covid-19 đã tác động lớn đến hoạt động sản xuất, chế biến của nhiều doanh nghiệp, nhà máy chế biến phục vụ xuất khẩu. Phần lớn các nhà máy chế biến nông sản, thủy sản, lâm sản và đồ gỗ ở miền Nam đã phải đóng cửa do không đáp ứng được “3 tại chỗ”, thiếu công nhân, nhiều nhà máy nằm trong “vùng đỏ” nên toàn bộ lao động từ “vùng xanh” không tới làm việc được. Một số nhà máy hoạt động được thì công suất cũng chỉ dừng lại ở mức 30 - 40%.

Xuất khẩu nông lâm thủy sản trong tháng 8 sụt giảm rất mạnh còn có nguyên nhân bởi khâu vận chuyển hàng hóa ra cảng xuất khẩu đi qua nhiều tỉnh, bị chặn hoặc bị hạn chế lưu thông.

Dù tháng 8, giá trị xuất khẩu của hầu hết các mặt hàng đều giảm, nhưng do những tháng đầu năm tăng mạnh nên tính chung 8 tháng, nhiều nhóm sản phẩm vẫn có giá trị xuất khẩu tăng. Trong đó, xuất khẩu cao su tăng 23,3% về  khối lượng, tăng 61,4% giá trị; hạt điều tăng 19,2% về khối lượng, tăng 15,1% về giá trị; sắn và sản phẩm từ sắn tăng 13,4% về khối lượng, tăng 28,4% về giá trị.

Riêng hồ tiêu dù khối lượng xuất khẩu giảm 1,3%, chỉ đạt 200 nghìn tấn, nhưng nhờ giá xuất khẩu bình quân tăng nên giá trị xuất khẩu vẫn đạt 666 triệu USD, tăng 50,2% so với cùng kỳ năm trước.

Ở mặt hàng cà phê, dù khối lượng giảm 6,9% nhưng giá trị xuất khẩu vẫn tăng nhẹ 1,1%. Những mặt hàng khác tăng giá trị chủ yếu nhờ khối lượng như: sản phẩm chăn nuôi tăng 15,9%; cá tra tăng 9,9%, tôm tăng 7,7%; sản phẩm gỗ tăng 45,4%;  mây, tre, cói thảm tăng 68,1%; quế tăng 36,6%.

Về thị trường xuất khẩu 8 tháng qua, thị trường xuất khẩu lớn nhất của nông, lâm, thuỷ sản Việt Nam là Hoa Kỳ, đạt trên 9,3 tỷ USD (chiếm 29,1% thị phần); thị trường Trung Quốc với gần 6,1 tỷ USD (chiếm 18,9% thị phần); thị trường Nhật Bản với giá trị xuất khẩu đạt trên 2,2 tỷ USD (chiếm 6,8%); thị trường Hàn Quốc với giá trị xuất khẩu đạt trên 1,4 tỷ USD (chiếm 4,3%).

Nhiều địa phương kiểm soát quá cực đoan

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan nhận định, những tháng cuối năm, dịch Covid-19 dự báo vẫn diễn biến phức tạp với nhiều khó khăn, thách thức của kinh tế thế giới và trong nước, khiến tiêu thụ nông lâm thủy sản trong nước và xuất khẩu sẽ tiếp tục gặp khó khăn.

Thời gian vừa qua, đặc biệt trong tháng 8.2021, xuất khẩu nông lâm thủy sản sụt giảm mạnh, nguyên nhân là do trong giãn cách xã hội để phòng chống dịch Covid-19, nhiều địa phương đã quá cực đoan khi kiểm soát vận chuyển hàng hóa. "Xã làm khó xã, huyện làm khó huyện và tỉnh làm khó tỉnh. Đó là tư duy cắt khúc trong quản lý" - Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định.

Đối với ngành nông nghiệp, Bộ trưởng Lê Minh Hoan, cho biết lâu nay, có 3 tư duy ngắn hạn vẫn còn tồn tại. Đó là nông dân tư duy mùa vụ; doanh nghiệp tư duy thương vụ; chính quyền tư duy nhiệm kỳ.

Để tháo gỡ khó khăn, tìm ra giải pháp căn cơ tiêu thụ nông sản và xuất khẩu nông sản, Bộ trưởng Lê Minh Hoan đề ra 3 giải pháp: Thứ nhất, thoát khỏi tư duy mùa vụ. Trước bất cứ sức ép nào trong ngắn hạn, nông dân cũng cần chung vai với ngành nông nghiệp để đưa ra những tầm nhìn dài hạn từ 5 đến 10 năm. Thứ hai, tăng cường đối thoại. Bất cứ ngành chuyên môn nào đều cần tam giác phát triển, gồm nhà nước - thị trường - xã hội. Chỉ khi mở rộng khoảng giao thoa này đủ lớn, những bất trắc, rủi ro mới giảm xuống. Thứ ba, mở rộng các không gian phát triển, đẩy mạnh liên kết vùng, liên kết tiểu vùng. Hiện chúng ta vẫn đang tư duy theo hướng chia cắt ra các tỉnh.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, để thích ứng với một loạt vấn đề như dịch bệnh, biến đổi khí hậu, ngành nông nghiệp phải thay đổi, đề ra những chiến lược phát triển chung cho toàn bộ 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Mở rộng không gian phát triển sẽ giúp phá vỡ những rào cản lưu thông hàng nông sản từ từ ruộng đồng đến nhà máy chế biến, đến doanh nghiệp; từ nhà máy/doanh nghiệp đến các cảng xuất khẩu. Đồng thời, cũng sẽ giúp tiết kiệm chi phí trong lưu thông hàng hóa.

Dịch bệnh khiến nông dân và doanh nghiệp chìm trong muôn vàn khó khăn, nhưng đây cũng là thời điểm để nông dân và doanh nghiệp ý thức rõ ràng, về việc không thể sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, tự phát. "Người làm chính sách phải đặt vào vị trí của một ông chủ doanh nghiệp, để thấu hiểu những khó khăn khi hàng hóa bị ùn tắc. Ngược lại, doanh nghiệp cũng cần tuân thủ những biện pháp sản xuất trong tình hình mới như '3 tại chỗ' để giúp địa phương hoàn thành mục tiêu kép, vừa phòng, chống dịch bệnh, vừa phát triển kinh tế - xã hội. Tất cả các bên liên quan chung tay phát triển, tạo ra một hệ sinh thái phát triển", Bộ trưởng nhấn mạnh.