Lược ghi phát biểu kết luận của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ tại Hội nghị toàn quốc lần thứ hai triển khai luật, nghị quyết của Kỳ họp thứ Sáu và Kỳ họp bất thường lần thứ Năm, Quốc hội Khoá XV. 

Quyết liệt khắc phục khó khăn, sức ép để khẩn trương triển khai luật, nghị quyết

Tiếp theo Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất đã được tổ chức thành công tại Nhà Quốc hội ngày 6.9.2023, hôm nay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phối hợp với Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các cơ quan liên quan tổ chức Hội nghị toàn quốc lần thứhai triển khai luật, nghị quyết của Kỳ họp thứ Sáu và Kỳ họp bất thường lần thứ Năm, Quốc hội Khóa XV.

Hội nghị lần này nhằm thực hiện Kết luận của Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất và thực hiện chủ trương rất quan trọng của Đảng, Nhà nước ta đã được nêu trong Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII, đó là, phải gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với thực hiện pháp luật và bảo đảm hệ thống pháp luật được thực hiện một cách công bằng, nghiêm minh. Tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9.11.2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới cũng đặt ra yêu cầu phải hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, nhất quán, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp luật. Đây là công việc hết sức cần thiết.

Từ Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất, chúng ta đã thống nhất Hội nghị toàn quốc triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội sẽ phải tổ chức thường niên và sớm hơn. Hội nghị lần này được tổ chức theo hình thức trực tiếp tại Nhà Quốc hội và kết nối trực tuyến với 63 điểm cầu tại các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Theo thống kê sơ bộ, có 1.147 đại biểu tham dự Hội nghị, trong đó tại điểm cầu trung ương có 130 đại biểu, các điểm cầu địa phương có 1.017 đại biểu.

Hội nghị đã nghe hai báo cáo trung tâm rất quan trọng, đầy đủ, khái quát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ do Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định và Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang trình bày. Các đại biểu cơ bản đồng tình và đánh giá rất cao hai báo cáo này. Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội rất kỳ công, đã thống kê rất cụ thể hơn 400 nội dung chi tiết gắn với từng tổ chức, đơn vị, cơ quan và thời hạn để quy định chi tiết các luật và nghị quyết. Một số đồng chí của các bộ, ngành khi giải lao có chia sẻ, nếu không đọc báo cáo này, có khi các cơ quan tham mưu của bộ chưa chắc đã biết để liệt kê hết được. Các cơ quan của Quốc hội khi thẩm tra, rà soát để Quốc hội ban hành luật, nghị quyết đã nắm rất vững câu chuyện trách nhiệm của ai, thể thức văn bản là gì. Tôi cho rằng, đây chính là cẩm nang, nói vui với Phó Thủ tướng Chính phủ là Hội nghị này chủ yếu phục vụ cho Chính phủ để tăng cường đôn đốc việc thực thi pháp luật. Nói vui như vậy nhưng đây là công việc của cả hệ thống chính trị.

Ngoài ra đã có 12 báo cáo và tham luận phát biểu, vừa minh họa thêm cho báo cáo trung tâm, đồng thời mỗi báo cáo, tham luận đều đưa ra ý kiến, kiến nghị giải pháp rất cụ thể, hữu ích, để các cơ quan của Quốc hội, cơ quan của Chính phủ nghiên cứu, tiếp thu. Sau Hội nghị, Tổng Thư ký Quốc hội căn cứ vào kết quả của hội nghị sẽ có dự thảo kết luận hội nghị, sau khi hoàn thiện lấy ý kiến của các cơ quan sẽ phát hành chính thức, làm căn cứ cho các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các cơ quan hữu quan tổ chức thực hiện.

Căn cứ vào kết quả hội nghị, thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các đồng chí chủ trì hội nghị, tôi tổng kết tóm tắt lại một số điểm chính như sau:

Thứ nhất, tại Kỳ họp thứ Sáu và Kỳ họp bất thường thứ Năm, Quốc hội khóa XV đã thông qua 9 luật và 11 nghị quyết quan trọng, có tác động sâu rộng đến xã hội và chính sách kinh tế vĩ mô của đất nước, có ý nghĩa không chỉ đối với việc thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của năm 2024, 2025, mà còn có ý nghĩa căn cơ, chiến lược, lâu dài trong giai đoạn tiếp theo. Đặc biệt, với việc thông qua Luật Đất đai (sửa đổi), Quốc hội đã hoàn thành một trong những nhiệm vụ lập pháp quan trọng nhất của nhiệm kỳ. Chúng ta đều nói tầm quan trọng của luật này có lẽ chỉ đứng sau Hiến pháp.

Các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua đã quy định những vấn đề căn bản về đất đai; nhà ở; kinh doanh bất động sản; tài nguyên nước; viễn thông; các tổ chức tín dụng; căn cước; lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở; quản lý, bảo vệ công trình quốc phòng và khu quân sự; thí điểm một số chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình đường bộ; áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu; một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia; kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội; dự toán ngân sách nhà nước; kế hoạch đầu tư công trung hạn…

Cho đến nay, chất lượng các luật, nghị quyết sau khi được Quốc hội ban hành bước đầu nhận được sự đồng thuận, đánh giá cao của Nhân dân, cử tri, đồng bào ta ở nước ngoài, cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước. Điều này là hết sức đáng mừng bởi Luật Đất đai (sửa đổi) trước khi ban hành còn có nhiều nội dung có ý kiến khác nhau, thậm chí trái ngược nhau. Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) cũng không ngoại lệ, có những lúc tưởng chừng khó có thể thông qua ngay tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm, nhưng bằng tất cả sự nỗ lực, phối hợp chặt chẽ, hiệu quả chúng ta đã thông qua được. Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương và chính quyền địa phương cũng thấy hài lòng, thấy rằng luật tiến bộ, dễ áp dụng, dễ khả thi, minh bạch. Nhân dân trong và ngoài nước cũng rất đồng tình, cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước cũng kỳ vọng vào Luật Đất đai (sửa đổi). Nhưng chúng ta chỉ dám nói đây là bước đầu, còn trong quá trình tổ chức văn bản chi tiết, tổ chức thực thi thì mới đánh giá hết được chất lượng của luật. 

Căn cứ vào tình hình thực tế và báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, của Chính phủ và các tham luận tại Hội nghị cho thấy, đã có chuyển biến tích cực trong công tác triển khai luật, nghị quyết, nhất là sau thành công của Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất.

Các cơ quan đã thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, chủ động, quyết liệt khắc phục mọi khó khăn, thách thức, nhất là sức ép về mặt tiến độ, phạm vi, khối lượng công việc để nỗ lực khẩn trương sớm triển khai thi hành luật, nghị quyết. Ví dụ, Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi), quy mô rất lớn, rất nhiều nội dung phải hướng dẫn chi tiết. Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và cá nhân tôi cũng rất lo lắng không biết Bộ Y tế, các cơ quan của Chính phủ có làm kịp văn bản hướng dẫn không. Nhưng rất mừng là ngày 20.2 vừa qua tôi đã làm việc với Bộ Y tế thì Bộ đã trình Chính phủ ban hành một Nghị định và gộp nhiều nội dung trong Nghị định đó, với quy mô đồ sộ và kịp thời cho việc triển khai đúng với thời điểm luật có hiệu lực là ngày 1.1.2024. Qua cuộc làm việc này, chúng ta cũng phát hiện ra rằng, việc đấu thầu thuốc và vật tư thiết bị y tế không nằm trong Luật Khám bệnh, chữa bệnh mà nằm trong Luật Đấu thầu còn có vướng mắc. Ngay sau đó, Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã vào cuộc rất quyết liệt và ban hành được vào cuối tháng 2 vừa qua Nghị định quy định chi tiết về đấu thầu, trong đó có đấu thầu thuốc và vật tư thiết bị y tế, giải tỏa được vướng mắc, điểm nghẽn trong việc đấu thầu mua sắm thuốc và vật tư thiết bị y tế. Như vậy là đã có chuyển biến rõ rệt. Số lượng văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành hôm nay chưa có tổng kết, nhưng qua theo dõi sơ bộ thấy rằng kịp thời hơn, tình trạng nợ đọng văn bản chậm hơn, ít hơn rất nhiều. Chất lượng các văn bản hướng dẫn thi hành bám sát thực tiễn hơn, bám sát luật, nghị quyết của Quốc hội hơn và đi vào cuộc sống nhanh hơn. Đây là điều rất đáng mừng.

Đáng lưu ý, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo đẩy mạnh công tác truyền thông, thông tin kịp thời đến cử tri, Nhân dân về kết quả các kỳ họp và các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua. Tất cả hệ thống thông tin, truyền thông, đặc biệt là Báo Đại biểu Nhân dân, Truyền hình Quốc hội Việt Nam đã góp phần làm rất rõ những điểm mới, những điểm căn cơ, cốt lõi của các luật, nghị quyết.

Việc rà soát, hoàn thiện về nội dung và kỹ thuật văn bản được chú trọng, triển khai sớm nên ngay sau khi luật, nghị quyết được thông qua, các cơ quan đã có thể trình Chủ tịch Quốc hội ký chứng thực nhanh, bảo đảm công bố đúng quy định, làm căn cứ để tổ chức thi hành. Hơn 260 điều của Luật Đất đai (sửa đổi) được các cơ quan rà soát ngày đêm, có khi một đêm chỉ rà soát được một điều, nhưng mà với tinh thần khẩn trương chúng ta đã ký chứng thực rất đúng thời hạn. Đó cũng là sự kỳ công.

Các Đoàn đại biểu Quốc hội phối hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại địa phương tổ chức tiếp xúc cử tri để sớm báo cáo kết quả kỳ họp, giúp chính quyền địa phương, người dân, doanh nghiệp sớm nắm bắt các chính sách mới, quan trọng, chủ động chuẩn bị phương án, nguồn lực triển khai thực hiện.

Trong kế hoạch giám sát năm 2024 của các cơ quan của Quốc hội cũng tập trung theo dõi tiến độ xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết thi hành. Đoàn giám sát của Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2023” đang khẩn trương triển khai theo kế hoạch, thông qua giám sát để đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội. Đây cũng là cơ sở quan trọng góp phần đưa các chính sách mới của Luật Đất đai, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Nhà ở vào cuộc sống.

Như vậy, chúng ta kết hợp khá nhuần nhuyễn, và qua phát biểu của các đại biểu, các tổ chức như VCCI, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam phản ánh các tỉnh, thành phố cũng tổ chức quán triệt và thông tin. Và lần này, hội nghị không nêu nhưng có một hiện tượng khá mới đó là sự tham gia của mạng xã hội trong công tác thông tin, tuyên truyền về các dự án luật, nhất là dự án Luật Đất đai (sửa đổi).

Ngay khi kết thúc kỳ họp của Quốc hội, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ rà soát, xác định rõ các nội dung được luật, nghị quyết giao quy định chi tiết, trên cơ sở đó, phân công cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan phối hợp và thời hạn trình, ban hành văn bản; một số quyết định, kế hoạch triển khai thi hành luật, nghị quyết được ban hành rất kịp thời. Trong đó, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Kế hoạch triển khai thi hành 2/9 luật và đang chuẩn bị ban hành Kế hoạch triển khai đối với Luật Đất đai (sửa đổi); Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ cũng ban hành kế hoạch thực hiện các luật, tổ chức các hội nghị tập huấn, biên soạn tài liệu phục vụ việc phổ biến, giới thiệu luật, nghị quyết; 27/63 tỉnh, thành phố đã có kế hoạch, công văn hướng dẫn phổ biến các luật, nghị quyết mới.

Thứ hai, các kết quả triển khai thi hành Luật nêu trên là rất đáng ghi nhận, tuy nhiên, đây mới chỉ là bước đầu. Khối lượng công việc cần tiếp tục thực hiện là rất lớn, đặc biệt nhiều luật của Kỳ họp thứ Sáu và Kỳ họp bất thường lần thứ Năm có số lượng nội dung giao Chính phủ, các cơ quan quy định vừa nhiều, với hơn 400 nội dung. Trong đó, Luật Đất đai (sửa đổi) có hơn 100 nội dung, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) có 102 nội dung, Luật Nhà ở (sửa đổi) có 64 nội dung, Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) có 29 nội dung, Luật Viễn thông (sửa đổi) có 24 nội dung, Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi) có 22 nội dung, Luật Căn cước có 15 nội dung, Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở có 8 nội dung; Luật Quản lý, bảo vệ công trình quốc phòng và khu quân sự có 12 nội dung; Nghị quyết về việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu có 3 nội dung; chưa kể các Nghị quyết chung của kỳ họp Quốc hội giao rất nhiều nội dung.

Nhiều luật của Kỳ họp thứ Sáu và Kỳ họp bất thường thứ Năm có số lượng điều luật, nội dung giao Chính phủ, các cơ quan quy định vừa nhiều lại vừa khó (như các nội dung về sandbox - cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong Luật Viễn thông (sửa đổi), Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi); vừa đòi hỏi cao về tiến độ (có những nội dung của Luật Đất đai (sửa đổi) áp dụng luôn từ ngày 1.4.2024; phần lớn các nội dung của cả 3 đạo luật lớn Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Nhà ở (sửa đổi), Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi) đều có hiệu lực đồng thời từ 1.1.2025 đòi hỏi tất cả các văn bản quy định chi tiết phải được ban hành đồng bộ). Các luật, nghị quyết cũng quy định nhiều chính sách mới, đặc thù, các nhiệm vụ, quyền hạn mới theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các cơ quan, cơ sở.