Đại hội đồng AIPA 41 diễn ra trong bối cảnh rất đặc biệt. 7 tháng đầu năm 2020, đại dịch Covid-19 đã tác động trực tiếp đến tình hình kinh tế, chính trị, an ninh, xã hội của tất cả các nước cũng như Việt Nam; tác động đến việc triển khai các nhiệm vụ đối ngoại, nhất là các hoạt động trên cương vị Chủ tịch ASEAN, Chủ tịch AIPA và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc của nước ta.
Nhưng đại dịch Covid-19 và những tác động tiêu cực chưa từng có mà nó gây ra trên phạm vi toàn cầu không phải là thử thách duy nhất đối với Việt Nam trên cương vị Chủ tịch ASEAN, Chủ tịch AIPA.
Kể từ khi ra đời đến nay, ASEAN, AIPA duy trì được sự đoàn kết, hợp tác, “thống nhất trong đa dạng”, góp phần bảo đảm hòa bình, an ninh ở khu vực chính là bởi sự tuân thủ 2 nguyên tắc cốt lõi được khẳng định trong Hiến chương ASEAN và Quy chế AIPA là “đồng thuận” và “không can thiệp công việc nội bộ” của nhau. Dẫu vậy, thời gian gần đây, các điểm nóng trong khu vực như tình hình tại Biển Đông, những diễn biến mới trong tình hình chính trị nội bộ một số nước ASEAN, những căng thẳng trong quan hệ giữa các nước lớn... đang có xu hướng ảnh hưởng đến hòa bình, an ninh và hợp tác phát triển của khu vực ASEAN, ảnh hưởng đến đoàn kết nội khối cũng như vai trò trung tâm của ASEAN trong duy trì hòa bình, ổn định của khu vực. Nhiều vấn đề an ninh phi truyền thống khác cũng diễn biến ngày càng gay gắt, khó lường. Những yếu tố này đã tạo nên thách thức rất lớn đối với việc thực hiện 2 nguyên tắc cốt lõi của ASEAN và AIPA. Thực tế cũng đã cho thấy, không phải lúc nào, ASEAN, AIPA cũng đạt được tiếng nói chung trong một số vấn đề.
Vượt lên những thách thức ấy, Quốc hội Việt Nam, ngay từ đầu năm 2020 đã linh hoạt, chủ động điều chỉnh cách thức tổ chức các hoạt động trong Năm Chủ tịch AIPA 2020 và Đại hội đồng AIPA 41. Chủ tịch Quốc hội Việt Nam, Chủ tịch AIPA 41 Nguyễn Thị Kim Ngân đã nhiều lần khẳng định quyết tâm đảm nhận thành công trọng trách Chủ tịch AIPA, thúc đẩy chương trình nghị sự của Năm Chủ tịch AIPA 2020 nhằm đồng hành và hỗ trợ Chính phủ các nước ASEAN vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay. Bởi hơn lúc nào hết, “AIPA cần tiếp tục nêu cao tinh thần đoàn kết, giữ vững vai trò trung tâm của ASEAN trong giải quyết các vấn đề của khu vực, tuân thủ luật pháp quốc tế, thực hiện các biện pháp ngoại giao phòng ngừa, hợp tác cùng phát triển. Tiếp tục phát huy vai trò, chức năng lập pháp, giám sát, quyết định ngân sách và các nguồn lực cần thiết, đồng hành với các Chính phủ trong ASEAN vì Cộng đồng ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng, hướng tới phát triển bền vững vì lợi ích của mọi người dân trong khu vực”, Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch AIPA 41 Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh trong bài viết về Đại hội đồng AIPA 41.
Tròn 25 năm kể từ khi Quốc kỳ Việt Nam được rước trang trọng từ vị trí quan sát viên lên vị trí thành viên chính thức của Tổ chức Liên nghị viện ASEAN (AIPO) trước đây và Liên nghị viện ASEAN (AIPA) ngày nay, Quốc hội Việt Nam đã để lại những dấu ấn sâu đậm đối với các nghị viện thành viên, không chỉ với tư cách một thành viên - tham gia đầy đủ với trách nhiệm cao nhất tất cả các hoạt động của AIPA - mà còn thể hiện ở vai trò dẫn dắt và thúc đẩy sự đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của AIPA và sự kết nối ngày càng chặt chẽ giữa AIPA và ASEAN vì lợi ích của mọi người dân trong khu vực.
Khó có thể đo đếm được hết những đề xuất, những sáng kiến thiết thực mà Quốc hội Việt Nam đã đóng góp cho AIPA, được các nước thành viên đồng thuận rất cao, đưa vào Quy chế, vào các Nghị quyết và trở thành cơ chế hoạt động thường xuyên của AIPA. Sự thuyết phục trong các đề xuất, sáng kiến của Quốc hội Việt Nam tại AIPA không chỉ bởi các đề xuất, sáng kiến này luôn đi vào những vấn đề cốt lõi của AIPA, thể hiện tầm nhìn của Quốc hội Việt Nam đối với hợp tác liên nghị viện nhằm giải quyết các vấn đề chung của khu vực mà còn bởi Việt Nam luôn tiên phong, gương mẫu trong việc triển khai, hiện thực hóa các sáng kiến, các nghị quyết của Đại hội đồng AIPA.
Năm 2002, khi lần đầu tiên đăng cai tổ chức Đại hội đồng AIPO 23, Quốc hội Việt Nam đã để lại một “dấu ấn Việt Nam” sâu đậm trong lịch sử AIPO và trong lòng bạn bè quốc tế, đóng góp to lớn cho hoạt động ngoại giao nghị viện ở khu vực, góp phần củng cố khối đoàn kết trong ASEAN. 8 năm sau đó, khi đăng cai tổ chức Đại hội đồng AIPA 31, chúng ta đã thể hiện tầm nhìn của Quốc hội Việt Nam đối với hoạt động hợp tác nghị viện hướng tới mục tiêu chung là phát triển bền vững trong ASEAN; đánh dấu một bước tiến mới trong thúc đẩy hợp tác AIPA - ASEAN vì mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN vào năm 2015. Và lần này, với Đại hội đồng AIPA 41 - đại hội đồng thứ 3 do Quốc hội Việt Nam đăng cai tổ chức và cũng là lần đầu tiên tổ chức theo hình thức trực tuyến - trọng trách đặt ra với chúng ta là: Củng cố tình đoàn kết và dẫn dắt những nỗ lực chung để AIPA hỗ trợ ASEAN trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN thịnh vượng và bền vững, trong đó, nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn hiện nay là vượt qua các tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19, duy trì sự phát triển kinh tế và bảo đảm an sinh xã hội cho mọi người dân.
3 lần đảm nhận trọng trách Chủ tịch AIPO/AIPA của Quốc hội Việt Nam đều gắn với những giai đoạn khu vực ASEAN đứng trước nhiều khó khăn, thử thách gay gắt. Nhưng đúng như Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch AIPA 41 Nguyễn Thị Kim Ngân đã khẳng định: “AIPO/AIPA và nghị viện các quốc gia thành viên sẽ luôn tìm được cách thức phù hợp thúc đẩy tình đoàn kết, gắn bó, hợp tác chặt chẽ giữa các nước để cùng nhau vượt qua thách thức và đi tới tương lai”. Trong hành trình ấy, Quốc hội Việt Nam chắc chắn sẽ luôn đóng góp những viên gạch vững chắc nhất, đặt nền móng cho những đổi mới cả về tổ chức, phương thức hoạt động của AIPA và dẫn dắt, thúc đẩy những cơ chế hợp tác mới để nâng cao hơn nữa hiệu quả, vai trò và tiếng nói của AIPA - cũng là tiếng nói đại diện cho người dân các nước ASEAN trong giải quyết các vấn đề chung của khu vực.
