Việt Nam còn nhiều dư địa để thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Ngày 19.4, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Lễ hưởng ứng Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới năm 2024.

Dự sự kiện có: Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ Trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt; các Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Hồng Thái, Hoàng Minh; đại diện Liên Hợp quốc tại Việt Nam; đại diện Đại sứ quán một số quốc gia; tổ chức quốc tế tại Việt Nam…

Nhiều tiến bộ về đổi mới sáng tạo

Phát biểu khai mạc, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ Trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết: Từ năm 2017, Đại hội đồng Liên Hợp quốc đã chọn Ngày 21.4 hàng năm là Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới với mục đích nhằm nâng cao nhận thức về vai trò của sáng tạo và đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế, xã hội và phát triển bền vững. Tại Việt Nam, với sự chung tay của các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp, các nhà khoa học, sự hỗ trợ của các tổ chức, bạn bè quốc tế, hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia ngày càng hoàn thiện.

Cũng từ năm 2017 đến nay, chỉ số GII của Việt Nam liên tục được cải thiện. Việt Nam luôn duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp và là một trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua.

Từ năm 2023, với sự hỗ trợ kỹ thuật của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới, Bộ chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) đã chính thức triển khai trên phạm vi toàn quốc theo chỉ đạo của Chính phủ, nhằm cung cấp bức tranh thực tế, tổng thể về hiện trạng mô hình phát triển KT-XH dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của từng địa phương. Qua đó, cung cấp căn cứ và bằng chứng về điểm mạnh, điểm yếu, các yếu tố tiềm năng và các điều kiện cần thiết để thúc đẩy phát triển KT-XH dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của từng địa phương.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, bên cạnh kết quả đạt được, năng lực đổi mới sáng tạo của Việt Nam cần tiếp tục được cải thiện mạnh mẽ hơn nữa trong giai đoạn tới, nhằm góp phần trực tiếp vào tăng năng suất lao động và chất lượng sản phẩm hàng hóa, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cũng cho biết: tại Việt Nam, các điều kiện khung phục vụ phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia đã được hình thành như chính sách bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ, đổi mới hoạt động khoa học và công nghệ, đơn giản hóa thủ tục hành chính, triển khai các quỹ hỗ trợ, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, tăng cường gắn kết giữa nghiên cứu khoa học với sản xuất kinh doanh…; các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, tổ chức khoa học và công nghệ thực hiện cơ chế tự chủ, phát triển thị trường khoa học và công nghệ, doanh nghiệp... ngày càng được hoàn thiện. Các doanh nghiệp ngày càng nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của hoạt động đổi mới sáng tạo, đưa nội dung này trở thành trung tâm của các hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Nhờ đó, hoạt động đổi mới sáng tạo đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận: Năm 2023, Việt Nam xếp thứ 46/132 quốc gia/nền kinh tế, tăng 2 bậc so với năm 2022, đứng thứ 4 khu vực Đông Nam Á, duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm 36 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp; là một trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua. 

Cùng với đó, hệ sinh thái Khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam ngày càng phát triển, tạo ra một thế hệ doanh nghiệp mới kinh doanh dựa trên tài sản trí tuệ và đủ năng lực tiếp cận thị trường toàn cầu. Trong những năm qua, bên cạnh các hoạt động hỗ trợ của khối tư nhân, Nhà nước đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo. Mạng lưới hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo đã và đang phát triển tương đối năng động và hiệu quả với sự tham gia tích cực của các chủ thể trong hệ sinh thái. Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đang hình thành tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh và một số địa phương. Hơn 20 địa phương đã và đang thành lập Trung tâm khởi nghiệp sáng tạo để kết nối các nguồn lực địa phương, vùng và quốc gia. 

Nâng cao năng lực nghiên cứu về đổi mới sáng tạo

Có thể nói, hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ ngày càng được hoàn thiện, tạo động lực thúc đẩy, hỗ trợ các hoạt động đổi mới sáng tạo, ứng dụng các kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ vào sản xuất, kinh doanh, góp phần phát triển kinh tế- xã hội của đất nước. Hoạt động nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng và đổi mới công nghệ được các bộ, ngành, địa phương quan tâm, thúc đẩy thông qua các đề án, chương trình, nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam còn nhiều dư địa để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Theo đại diện Liên Hợp quốc tại Việt Nam Paluline Tamesis, Việt Nam có những tiến bộ và tiềm năng vượt trội, thông qua xếp hạng chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII). “Sự tiến bộ này là trọng tâm giúp Việt Nam có thể đạt được tầm nhìn đạt được mục tiêu phát triển”. Trong bối cảnh công nghệ đang thúc đẩy sự thay đổi thế giới, vai trò khoa học công nghệ được đánh giá là khởi nguồn cho sự tăng trưởng kinh tế. Theo đó, ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới năm 2024 với chủ đề inspire (truyền cảm hứng) nhằm tăng cường vai trò giáo dục, nhận thức nuôi dưỡng trí tuệ sáng tạo, đặc biệt trao quyền cho thanh niên thế hệ trẻ về lĩnh vực STEM. “Đổi mới sáng tạo không giới hạn cho nhà khoa học mà còn hướng các nhà đổi mới, thanh niên, nhóm dân tộc thiểu số”. Do đó, bà kỳ vọng thúc đẩy tính sáng tạo và đổi mới trở thành là công cụ lõi đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo khu vực.

Cũng theo các chuyên gia, Việt Nam cần chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng lực nghiên cứu về đổi mới sáng tạo. Để đạt được các mục tiêu, thời gian tới cần tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách phát triển đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo, giải quyết những vấn đề cấp bách của thực tiễn. 

Nhân dịp này, Bộ Khoa học và Công nghệ phát động, hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương, các viện nghiên cứu, trường đại học, các doanh nghiệp và cá nhân tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Sáng tạo và đổi mới sáng tạo thế giới năm 2024 gồm: Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia năm 2024 (Techfest 2024); Triển khai bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo PII; Phụ nữ Việt Nam với đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo.

Trong khuôn khổ Lễ hưởng ứng Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới năm 2024, đã diễn Hội thảo Khoa học về hoạt động đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo.