Thiếu cơ chế, hệ thống giám sát chi trả dịch vụ môi trường rừng

Báo cáo của PanNature về tiếp cận đa bên trong giám sát, đánh giá chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng cho thấy, từ năm 2014, nhiều cá nhân, tổ chức đã thực hiện các nghiên cứu độc lập cũng như phối hợp cùng Quỹ bảo vệ rừng và phát triển rừng Việt Nam và các tỉnh nhằm thiết kế, thử nghiệm hệ thống giám sát- đánh giá tuân thủ, thực hiện và tác động của chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng. Tuy nhiên, tiến trình này tại Việt Nam đã và đang gặp nhiều thách thức: các số liệu phục vụ cho việc giám sát, đánh giá chi trả dịch vụ môi trường rừng hiện nay vẫn còn thiếu đồng bộ; hệ thống chi trả dịch vụ môi trường rừng chưa lồng ghép được vào hệ thống giám sát môi trường và giám sát rừng khác hiện có; một số Quỹ tỉnh hiện đang sử dụng số liệu diễn biến rừng từ kiểm lâm nhưng số liệu này chưa phải là số liệu giám sát thực hiện chi trả dịch vụ môi trường rừng....

Phát biểu tại hội thảo, Chủ tịch Hội chủ rừng Việt Nam, PGS.TS Nguyễn Bá Ngãi cho biết: Sau hơn 9 năm thực hiện chi trả dịch vụ môi trường rừng, mặc dù việc chi trả đã được thực hiện trên phạm vi 45 tỉnh, 500 huyện, 4.750 xã với 417.676 hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư và nhóm hộ, 1.055 tổ chức, tuy nhiên việc chi trả dịch vụ môi trường rừng đang thiếu cơ chế và hệ thống giám sát và đánh gia. Chính vì thế, thiếu các quy định chung về bộ chỉ số giám sát, đánh giá; thiếu quy định ràng buộc về trách nhiệm giám sát và báo cáo giám sát giữa các cấp, giữa các bên liên quan; thiếu quy định về tự giám sát của các bên liên quan. Những vấn đề nêu trên đang tạo ra một khoảng trống lớn về hệ thống thông tin, dữ liệu phục vụ cho báo cáo và giải trình giữa các cấp, các bên liên quan; thiếu hệ thống giám sát, chỉ tiêu, chỉ số cho đánh giá tính công khai, minh bạch, hiệu quả và tác động, ảnh hưởng của thực thi chi trả dịch vụ môi trường rừng…

Từ thực tiễn trên, nhiều đại biểu cho rằng: mục tiêu của việc chi trả dịch vụ môi trường rừng là để cải thiện cuộc sống cho người dân có rừng hay bảo vệ rừng và góp phần vào sự nghiệp bảo vệ và phát triển rừng nói chung. Tuy nhiên, để bảo vệ và phát triển rừng hiệu quả, không chỉ dựa vào một chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng, mà cần nhiều hơn các cơ chế như: cần mở rộng nhiều hơn các loại dịch vụ, mức chi trả cũng cần tính toán lại để bảo đảm tương xứng với giá trị và nỗ lực bảo vệ rừng đặt ra. Theo đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phải kịp thời xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá chi trả dịch vụ môi trường rừng thống nhất trên cả nước. Đồng thời có lộ trình xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá gồm: tiếp tục nghiên cứu, thí điểm để tổng kết, bổ sung các nội dung giám sát và đánh giá trong Nghị định số 156/2018/NĐ-CP; Quỹ Trung tương phối hợp với các quỹ tỉnh và các chương trình, dự án tiếp tục nghiên cứu, thí điểm, tổng kết, tham mưu Tổng cục Lâm nghiệp xây dựng và ban hành sổ tay hướng dẫn giám sát và đánh giá chi trả dịch vụ môi trường rừng.