Theo quy định, có trường hợp đưa Chủ tịch HĐND và đại biểu HĐND không còn xứng đáng ra HĐND xã bãi nhiệm, hoặc đưa ra cử tri bãi nhiệm chức danh đại biểu HĐND, khi bãi nhiệm có thể nảy sinh những vướng mắc, như: trường hợp nào thì bãi nhiệm Chủ tịch HĐND; tỷ lệ bãi nhiệm đối với đại biểu HĐND và Chủ tịch HĐND có giống nhau không; nếu bãi nhiệm các chức vụ thì người đó còn là đại biểu không; trường hợp bãi nhiệm không đạt tỷ lệ quy định thì có cách thức bãi nhiệm nào khác? Những vấn đề này có nội dung đã được pháp luật quy định rõ ràng, có vấn đề được quy định chung để áp dụng cho nhiều trường hợp thuộc chức năng, nhiệm vụ của HĐND nhưng có trường hợp chưa được giải quyết thỏa đáng, các cơ quan xây dựng chính sách cần nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.
Các trường hợp bãi nhiệm các chức vụ do HĐND bầu. Pháp luật đã quy định các chức vụ do HĐND bầu bị bãi nhiệm trong các trường hợp như (1) Căn cứ vào kết quả giám sát, HĐND có quyền bãi nhiệm Chủ tịch HĐND cùng cấp theo quy định của pháp luật (khoản 3, Điều 64 Luật Tổ chức HĐND và UBND); (2) Khi HĐND bỏ phiếu tín nhiệm mà Chủ tịch HĐND không được quá nửa tổng số đại biểu HĐND tín nhiệm (khoản 2, Điều 65 Luật Tổ chức HĐND và UBND); (3) Đại biểu HĐND bị bãi nhiệm hoặc bị Tòa án kết án và bản án đã có hiệu lực pháp luật thì đương nhiên thôi các chức vụ mà theo quy định của pháp luật phải là đại biểu HĐND mới được làm (Điều 90 Quy chế hoạt động của HĐND).
Về tỷ lệ bãi nhiệm: có ý kiến cho rằng, việc bãi nhiệm đại biểu HĐND và các chức danh Thường trực HĐND là giống nhau. Tuy nhiên, đại biểu HĐND do cử tri bầu ra, Chủ tịch HĐND do HĐND bầu ra trong số các đại biểu HĐND nên cách thức bãi nhiệm không giống nhau.
Trước hết, về bãi nhiệm đại biểu HĐND. Điều 46 Luật Tổ chức HĐND và UBND quy định hai hình thức bãi nhiệm là thông qua HĐND hoặc cử tri bãi nhiệm. Trong trường hợp đưa ra HĐND bãi nhiệm thì cần ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu HĐND biểu quyết tán thành.
Đối với bãi nhiệm các chức vụ do HĐND bầu, Điều 48 Luật Tổ chức HĐND và UBND quy định: Hội đồng nhân dân thảo luận và ra nghị quyết về các vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của mình tại các kỳ họp của Hội đồng nhân dân. Nghị quyết của Hội đồng nhân dân phải được quá nửa tổng số đại biểu Hội đồng nhân dân biểu quyết tán thành, trừ trường hợp bãi nhiệm đại biểu Hội đồng nhân dân được quy định tại Điều 46 của Luật này... Như vậy, trong việc HĐND thực hiện chức năng quyết định các vấn đề quan trọng ở địa phương, việc bãi nhiệm các chức vụ do HĐND bầu chỉ cần quá nửa tổng số đại biểu HĐND biểu quyết tán thành.
Việc bãi nhiệm chức vụ Chủ tịch HĐND có tiếp tục là đại biểu HĐND hay không? Điều 51 Luật Tổ chức HĐND và UBND quy định HĐND bầu Chủ tịch HĐND trong số các đại biểu HĐND. Vì vậy, nếu một người chỉ bị bãi nhiệm chức vụ Chủ tịch HĐND mà không bị bãi nhiệm đại biểu HĐND thì người đó vẫn tiếp tục thực hiện nhiệm vụ đại biểu HĐND.
Đại biểu HĐND có thể đưa ra cử tri bãi nhiệm. Tuy nhiên, quy trình bãi nhiệm thông qua cử tri rất chặt chẽ với nhiều thủ tục pháp lý, tốn kém thời gian, kinh phí của Nhà nước và nhân dân. Trên thực tế, khi có trường hợp đại biểu HĐND vi phạm nghiêm trọng thì các địa phương thường đưa ra HĐND bãi nhiệm, cách thức này là thuận lợi hơn.
Cũng có ý kiến cho rằng, có thể vận dụng Luật Cán bộ công chức để xử lý kỷ luật đối với Chủ tịch HĐND khi họ vi phạm pháp luật, vì chức danh Chủ tịch HĐND xã là cán bộ. Tại Điều 78 của luật này có quy định về các hình thức kỷ luật đối với cán bộ, như: khiển trách, cảnh cáo, cách chức, bãi nhiệm. Tuy nhiên, chức danh Chủ tịch HĐND xã dù là cán bộ, nhưng đại biểu HĐND do nhân dân bầu, Chủ tịch HĐND xã do HĐND xã bầu trong số đại biểu HĐND, việc xử lý kỷ luật đối với những người này phải áp dụng theo Luật Tổ chức HĐND và UBND, không thể áp dụng theo Điều 78 Luật Cán bộ công chức.
Thiết nghĩ, xây dựng Luật Tổ chức chính quyền địa phương và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan cần có quy định và hướng dẫn cụ thể hơn về việc bãi nhiệm đại biểu và chủ tịch HĐND xã.
