Anh hướng tới một quốc gia không khói thuốc

Kế hoạch cấm thuốc lá nghiêm ngặt

Dự luật có hai mục tiêu chính là ngăn chặn thanh thiếu niên hút thuốc lá điện tử và một kế hoạch cấp tiến hơn nhằm ngăn chặn bất kỳ ai sinh vào hoặc sau ngày 1.1.2009 mua các sản phẩm thuốc lá. Nếu được thông qua, Anh sẽ trở thành quốc gia có các quy định cấm hút thuốc lá cứng rắn nhất trên thế giới. Các nhà chức trách cho biết, động thái này của Chính phủ Anh sẽ tạo ra “thế hệ không khói thuốc đầu tiên” ở quốc gia này. 

Theo kế hoạch do Chính phủ đề ra, mỗi năm sẽ nâng độ tuổi hút thuốc lá thêm 1 năm cho đến khi áp dụng với toàn bộ dân số. Hút thuốc sẽ không bị hình sự hóa, với cách tiếp cận theo từng giai đoạn. Tuy nhiên, đến năm 2043, chỉ những người từ 35 tuổi trở lên mới có thể mua thuốc lá hợp pháp, và các chủ cửa hàng sẽ yêu cầu giấy tờ tùy thân từ những người muốn mua thuốc lá.

Thêm vào đó, thuốc lá điện tử (vape) cũng đang trở thành mối lo trong xã hội của giới trẻ hiện nay. Các chuyên gia y tế bày tỏ sự lo ngại về tác động lâu dài của vape đối với sức khỏe vì loại thiết bị này có chứa nicotin, có khả năng gây nghiện rất cao. Các triệu chứng lâu dài có thể bao gồm lo lắng, khó tập trung và đau đầu.

Do đó, luật mới cũng bao gồm lệnh cấm thuốc lá điện tử và những hạn chế về hương vị (hay còn gọi là tinh dầu). Theo đó, các loại tinh dầu sẽ chỉ được giới hạn trong 4 vị. Hiện tại, việc bán thuốc lá hoặc các sản phẩm thuốc lá và vape cho người dưới 18 tuổi trên khắp đất nước là bất hợp pháp. Ngoài ra, Anh cũng đang đề xuất lệnh cấm bán và cung cấp vape dùng một lần từ tháng 4.2025 theo luật môi trường riêng.

Khi công bố kế hoạch tại Hội nghị Đảng Bảo thủ vào tháng 10.2023, Thủ tướng Rishi Sunak muốn hướng tới một tương lai về một thế hệ lớn lên không có khói thuốc. Theo thống kê cho thấy, việc hút thuốc gây ra khoảng 80.000 ca tử vong mỗi năm ở Anh và vẫn là nguyên nhân số một gây tử vong, tàn tật và sức khỏe kém. Do đó, Thủ tướng Anh tin rằng, việc áp dụng luật cấm này sẽ mang đến cho con người cơ hội giảm 1/4 số ca tử vong do ung thư, bảo vệ con cái và giảm bớt những lo lắng các bệnh về phổi.

Về hình phạt, các cơ quan chức năng được quyền phạt tiền người vi phạm ngay tại chỗ. Các quan chức của Cơ quan Tiêu chuẩn Giao dịch sẽ phạt bất kỳ ai bán sản phẩm vape cho người dưới 18 tuổi, bán thuốc lá cho những người sinh từ năm 2009 trở đi. Những khoản tiền phạt có thể lên tới 2.500 bảng Anh.

Các doanh nghiệp và cá nhân cũng đều có thể bị trừng phạt nếu vi phạm lệnh cấm hút thuốc. Đối với việc bán hàng cho trẻ vị thành niên, nhân viên cửa hàng chịu trách nhiệm bán hàng hoặc bản thân doanh nghiệp có thể bị phạt. Bất cứ ai mua hoặc cố gắng mua hộ thuốc lá thay mặt cho một người chưa đủ tuổi sẽ phải nhận một thông báo phạt cố định.

Nếu đã qua 28 ngày kể từ ngày nộp phạt mà số tiền phạt vẫn chưa được nộp, cơ quan chức năng có thể tiến hành truy tố các cá nhân hoặc doanh nghiệp tại tòa án vào bất kỳ thời điểm nào trong 6 tháng tiếp theo.

Ý kiến trái chiều

Một số nghị sĩ Anh bày tỏ lo ngại luật mới có nguy cơ gây ra thách thức không thể quản lý, vì cho rằng nhà nước không nên can thiệp vào cuộc sống cá nhân của người dân.

Có 57 đảng viên Bảo thủ, bao gồm cả Bộ trưởng Kinh doanh và Thương mại Anh Kemi Badenoch, đã bỏ phiếu chống lại dự luật này. Bà bày tỏ quan điểm không ủng hộ cách tiếp cận mà dự luật này đang thực hiện, và cho rằng những người trưởng thành có năng lực pháp lý và họ không nên bị đối xử khác biệt về việc hút thuốc. Hơn nữa, bà cũng lo ngại về tác động của nó đối với quyền của người dân, cũng như khó khăn trong việc thực thi chính sách.

Nhà lập pháp Đảng Bảo thủ Simon Clarke cho rằng, lệnh cấm hoàn toàn có nguy cơ phản tác dụng, và Chính phủ nên tập trung vào việc giáo dục và cải cách hệ thống thuế để ngăn cản giới trẻ hút thuốc, thay vì thực thi lệnh cấm hoàn toàn. Theo The Guardian, các nghị sĩ Đảng Bảo thủ cũng cho rằng dự luật này sẽ dẫn đến việc người lớn bị phân biệt đối xử dựa trên độ tuổi của họ, đồng thời quy định sẽ tạo thành một tiền lệ để những luật cấm đồ ăn nhanh hoặc rượu được thông qua trong tương lai.

Ngoài ra, quy định trên cũng tác động tới giá cổ phiếu của nhà sản xuất thuốc lá Imperial Brands vì Anh là một trong những thị trường tiêu thụ trọng điểm của công ty này. Các công ty thuốc lá khác như Dunhill British American Tobacco cũng đã chỉ trích lệnh cấm mới và lo ngại dự luật có nguy cơ tạo ra thị trường chợ đen, buôn bán và tuồn hàng trái phép.

Trong khi đó, bất chấp những ý kiến phản đối đó, kết quả thăm dò dư luận cho thấy khoảng 2/3 người dân Anh ủng hộ lệnh cấm hút thuốc theo từng giai đoạn. Các chuyên gia y tế và chăm sóc sức khỏe, cũng như các tổ chức từ thiện cũng hoàn toàn ủng hộ lệnh cấm này, với hy vọng tỷ lệ hút thuốc ở những người trong độ tuổi 14 - 30 có thể gần bằng 0 vào năm 2040.

Cuộc thăm dò của YouGov cũng cho thấy, lệnh cấm hút thuốc rất phổ biến, với 1/3 số cử tri ủng hộ cách tiếp cận theo từng giai đoạn, 30% ủng hộ lệnh cấm đối với tất cả mọi người cùng lúc và chỉ 1/4 cho rằng không nên có bất kỳ lệnh cấm nào.

“Cuộc đua” chống khói thuốc toàn cầu

Dự luật cấm hút thuốc của Anh được cho là lấy cảm hứng từ các chính sách tương tự do New Zealand dưới thời cựu Thủ tướng Jacinda Ardern đề xuất, nhưng chính phủ liên minh mới của nước này đã bãi bỏ dự luật vào đầu năm nay.

Trong khi đó, các quốc gia có những hạn chế đáng chú ý về việc hút thuốc bao gồm Mexico, nơi có lệnh cấm hút thuốc tại các bãi biển, công viên và một số ngôi nhà. Bồ Đào Nha cũng đang hướng tới mục tiêu không khói thuốc vào năm 2040, với kế hoạch cấm bán các sản phẩm thuốc lá trong các quán bar và quán cà phê. Trong khi đó, Canada trở thành quốc gia đầu tiên yêu cầu in cảnh báo sức khỏe trên từng điếu thuốc lá.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, hơn một phần tư dân số thế giới bị cấm hút thuốc ở không gian công cộng. Trong số 74 quốc gia có chính sách cấm hút thuốc, Ireland là quốc gia đầu tiên cấm hút thuốc ở tất cả các nơi làm việc trong nhà vào năm 2004.