Hoàn thiện pháp luật về phòng, chống mua bán người

Xuất hiện thủ đoạn lừa đảo mới “việc nhẹ, lương cao”

Tại Phiên giải trình việc thực hiện pháp luật về phòng, chống mua bán người do Ủy ban Tư pháp tổ chức ngày 8.5 vừa qua, kết quả khảo sát của Ủy ban Tư pháp về việc thực hiện pháp luật về phòng, chống mua bán người giai đoạn 2012 - 2022 cho thấy, thời gian qua, UBND và các cơ quan hữu quan của các tỉnh đã ban hành nhiều văn bản để triển khai công tác phòng, chống mua bán người. Các văn bản được xây dựng, triển khai bảo đảm tiến độ, đúng đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước về phòng, chống mua bán người, phù hợp với tình hình thực tế của địa bàn các tỉnh. Các quy định của Luật Phòng, chống mua bán người đã đi vào đời sống xã hội, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, ý thức cảnh giác và kỹ năng phòng ngừa tội phạm nói chung và phòng ngừa mua bán người nói riêng của Nhân dân.

Tuy nhiên, Đoàn khảo sát cũng chỉ rõ, phương thức, thủ đoạn phạm tội của tội phạm mua bán người ở các địa phương ngày càng tinh vi, nhiều trường hợp phạm tội có tổ chức, có sự câu kết chặt chẽ giữa người mua và người bán. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật tuy được đổi mới, nhưng có nơi, có lúc vẫn còn mang tính hình thức, thiếu chiều sâu; chưa tập trung vào đối tượng có nguy cơ cao bị mua bán. Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về công tác phòng, chống mua bán người ở các địa phương cũng chưa được thường xuyên, toàn diện; ít có thanh tra, kiểm tra chuyên đề mà chủ yếu lồng ghép qua việc thực hiện các nội dung khác.

Báo cáo của Bộ Công an cho thấy, trong 5 năm (giai đoạn 1.1.2018 - 31.12.2022), trên cả nước đã phát hiện 394 vụ với 837 đối tượng vi phạm pháp luật và tội phạm về mua bán người, trong đó xử lý hình sự 386 vụ với 808 đối tượng. Cơ quan có thẩm quyền của Bộ Quốc phòng đã khởi tố và chuyển sang cơ quan điều tra có thẩm quyền 54 vụ với 68 đối tượng. Đây là loại tội phạm có độ ẩn cao, xảy ra ở hầu hết các địa phương, trong đó tập trung ở một số tỉnh có đường biên giới với các nước láng giềng, nhất là ở vùng núi phía Bắc.

Nếu như trong giai đoạn trước đây, từ 2012 - 2020, mua bán người chủ yếu là mua bán người ra nước ngoài (chiếm trên 85% số vụ); trong thời gian gần đây xuất hiện ngày càng nhiều vụ mua bán người ở trong nước (riêng năm 2022, số vụ mua bán trong nước chiếm trên 45% tổng số vụ).

Đoàn khảo sát của Ủy ban Tư pháp cho rằng, chiêu thức “việc nhẹ, lương cao” là thủ đoạn lừa đảo mới xuất hiện. Vì vậy, công tác phổ biến, giáo dục, phòng ngừa cũng như chính sách xử lý trong thời gian tới cần có sự điều chỉnh phù hợp.

Tiếp tục triển khai có hiệu quả Chương trình phòng, chống mua bán người 2021 - 2025

Trước tình trạng tội phạm mua bán người tiếp tục diễn biến phức tạp, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông Dương Khắc Mai cho rằng, hệ thống pháp luật hiện nay chưa theo kịp với diễn biến tình hình thực tế, dẫn đến phát sinh bất cập, hạn chế, chưa bảo đảm cơ chế bảo vệ người dân từ sớm, từ xa trong bối cảnh đầy thách thức hiện nay. Trong khi đó, hình phạt xử lý chưa đủ sức răn đe, tội phạm lại ngày càng tinh vi và tái phạm nhiều. Nhấn mạnh vấn đề đặt ra là sửa Luật như thế nào, đại biểu Dương Khắc Mai đề nghị các cơ quan làm rõ thời gian, tiến độ tham mưu sẽ trình Quốc hội sửa đổi Luật Phòng, chống mua bán người. 

Giải trình tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi cho biết, liên quan đến việc tham gia sửa đổi Luật Phòng, chống mua bán người, Bộ Tư pháp đã có báo cáo thẩm định về đề nghị xây dựng dự án Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) vào ngày 20.3.2023, đến nay Bộ Công an - cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật, đã tiếp thu, hoàn thiện. Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục tích cực phối hợp với Bộ Công an để có báo cáo trình Chính phủ trong thời gian sớm nhất.

Bộ Tư pháp cũng kiến nghị Quốc hội tiếp tục quan tâm, đẩy mạnh công tác hoàn thiện pháp luật về phòng, chống mua bán người. Trong đó, chú trọng hoàn thiện, sửa đổi quy định của Luật Phòng, chống mua bán người hiện hành để đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này trong tình hình mới.

Với vai trò là cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), đại diện Bộ Công an cũng cho biết sẽ tiếp tục triển khai theo lộ trình Bộ đã báo cáo Chính phủ tại Tờ trình số 103/TTr-BCA ngày 24.2.2023. Dự kiến dự án Luật sẽ trình Quốc hội khóa XV cho ý kiến tại Kỳ họp thứ Bảy và xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ Tám. Việc sửa đổi Luật nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng, Nhà nước về công tác phòng, chống tội phạm nói chung và phòng, chống mua bán người nói riêng; bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật phòng, chống mua bán người; đáp ứng những yêu cầu của thực tiễn trong công tác phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm mua bán người và bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán. Đồng thời, tiếp tục rà soát toàn bộ những văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác này, qua đó, đề xuất với các cơ quan hữu quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.

Trong phát biểu kết luận phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tiếp tục triển khai có hiệu quả Chương trình phòng, chống mua bán người giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030; tăng cường nguồn lực thích đáng cho việc triển khai các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh, xử lý tội phạm mua bán người, hỗ trợ nạn nhân tái hòa nhập cộng đồng.

Đối với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Tòa án Nhân dân tối cao, Viện kiểm sát Nhân dân tối cao, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp yêu cầu, đẩy mạnh tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác đấu tranh phòng, chống mua bán người; đặc biệt, sớm tổng kết 12 năm thi hành Luật Phòng, chống mua bán người, làm cơ sở cho việc xây dựng dự án Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi).